In de afgelopen maanden zijn er twee Nederlandse kampioenschappen met speelsters van Caïssa-Eenhoorn geweest. Beiden zijn aan de uiterste einden van de ranglijst beland. Robin Duson (14 jaar) veroverde de nationale titel in de categorie voor meisjes tot en met 16 jaar, Arlette van Weersel legde op het vrouwen-NK beslag op de achtste plaats.
Arlette was van maandag 26 juni tot en met zondag 2 juli actief. De Tolhuistuin in Amsterdam bracht haar weinig geluk. De zeven partijen leverden slechts anderhalve punt op, maar op vrijwel alle dagen kreeg ze kansen op een betere score. Schaken onderscheidt zich in dat opzicht niet van andere sporten. Het ene jaar, het ene evenement, die ene wedstrijd, de ene keer zit het mee en de andere keer wil het niet lukken.
De afgelopen weken was ik met vakantie en het lijkt me weinig zinvol en actueel om royaal terug te blikken op het NK voor vrouwen. Maar de prestaties van Arlette verdienen wel aandacht en daarom heb ik naar een andere invalshoek gezocht. Hoewel er geen reden was om de slingers op te hangen, gaf ‘Amsterdam 2017’ wel reden tot een feestje. Onze clubgenote speelde namelijk haar tiende NK en was na Zhaoqin Peng (negentien deelnames) en Tea Lanchava (zestien) de meest ervaren NK-schaakster. De viering van het tweede lustrum is een mooie gelegenheid om terug te blikken op Arlettes tien kampioenschappen.
Arlette van Weersel is afkomstig uit Etten-Leur, waar ze dankzij haar schaakprestaties vijf keer tot sportvrouw van het jaar is gekozen. Via Amsterdam – ze was studente aan de Johan Cruyff University (sinds 2016 Johan Cruyff Academy geheten) – is ze in Alkmaar terecht gekomen. Tien jaar geleden werd haar de schaaktitel van Woman International Master toegekend en inmiddels heeft Arlette er zes seizoenen als speelster van Caïssa-Eenhoorn opzitten. Haar recente bondsscore van 5½ punt uit zeven partijen is de beste in die periode.
Als jeugdspeelster behoorde ze in de diverse categorieën tot de nationale top. In 1999 veroverde Arlette de B-titel, nadat ze het jaar ervoor als C-meisje een barrage om het kampioenschap van Gillian Visschedijk had verloren. Het debuut, als 18-jarige, op het NK voor vrouwen in 2003 kwam dan ook niet onverwacht. Eind 2002 en begin 2003 moest Arlette eerst kwalificatiepartijen in Leeuwarden spelen en ten koste van Meike Wortel, Mariska de Mie en Bianca Muhren plaatste zij zich voor de eindstrijd.
Na twee nederlagen in de Friese hoofdstad versloeg het Brabantse talent in de derde ronde Désiree Hamelink. In een wat aparte aanpak van het Siciliaans voelde Arlette, met wit, zich veel beter thuis dan haar opponente die de stelling onderschatte (waarom 15. … Da5?) en dat met stukverlies moest betalen. Daarna speelde onze huidige clubgenote de partij mooi uit naar winst. Aan het NK namen zes vrouwen deel. Zhaoqin Peng werd kampioene, de via de voorwedstrijden geplaatste Arlette van Weersel en Laura Bensdorp eindigden op de gedeelde vijfde plaats.
Het jaar erop ontdeed Arlette zich in de drie kwalificatieronden van Biaina Geragousian, Yvette Nagel-Seirawan en Marlies Bensdorp, de tweelingzus van Laura. Op 29 juni 2004 begon ze een memorabel NK met remise tegen Zhaoqin Peng die twee maanden eerder op het Europees vrouwenkampioenschap de tweede plaats had behaald. Na vijf partijen – en dus halverwege het NK – leidden de voormalig Chinese topschaakster en Arlette het veld. Alle deelneemsters speelden tweemaal tegen elkaar en met wit kon de titelverdedigster haar concurrente in de zesde ronde ook niet verslaan: weer remise. Met alle zware zwarte stukken op de half open f-lijn werd Zhaoqin tot alertheid gedwongen en wat de regerend kampioene daarna probeerde, ze kon haar opponente niet kraken. Désiree Hamelink (tragische familie-omstandigheden) en Tea Lanchava (ziek) trokken zich in de tweede helft van het kampioenschap terug, waardoor het verloop onregelmatig werd. Zo kreeg de tot dan ongeslagen Arlette van Weersel opeens twee vrije dagen en verloor in de negende ronde van Petra Schuurman die die dagen wel had gespeeld. Zhaoqin Peng prolongeerde haar kampioenschap, Arlette en Petra deelden de tweede plaats.
Voor het NK van 2005 was Arlette door die eindklassering automatisch gekwalificeerd. Hoewel ze in het veld van zes vrouwen de vijfde rating had, viel de vijfde plaats wellicht iets tegen. Lange tijd stond ze onderaan en deed pas in de negende ronde de rode lantaarn over aan concurrente Laura Bensdorp. Beide speelsters hielden 21 zetten lang alle pionnen op het bord. Met wit stond Arlette al beter en won dankzij de goede samenwerking van haar stukken drie pionnen. Toen voor zwart ook nog eens stukverlies dreigde, staakte Laura de strijd.
Het NK van 2006, in Hilversum, telde tien vrouwen. De verrassing van dat toernooi was Bianca Muhren die na drie ronden als enige een score van honderd procent had en het met zwart moest opnemen tegen Arlette. Niet voor de eerste keer in tien NK’s hield Arlette de koploopster van succes af. Door een ruil van alle torens op de open c-lijn viel de druk op haar stelling weg en op koers naar een eindspel van het loperpaar plus paard stond wit zelfs iets beter. Het werd uiteindelijk remise. Bianca veroverde de zilveren medaille, Arlette klasseerde zich als vijfde.
In januari 2007 moest Arlette zich weer kwalificeren voor de NK-finale. Zestien vrouwen speelden in het stadhuis van het dorp Hilversum om vier tickets, waardoor er twee kwalificatieronden nodig waren. Onze clubgenote legde het examen met goed gevolg af en versloeg Henriët Springelkamp en Evelina Getmanchuk. Als je alle namen van toen nog eens bekijkt, valt op dat Arlette als een van de weinigen tien jaar later nog steeds op hoog niveau speelt. Zhaoqin Peng was in de zomer torenhoog favoriete en hoopte alle negen partijen te winnen. Zes ronden ging het goed, tot de grootmeester de in de middenmoot vertoevende Arlette – drie uit zes – tegen kwam. Weer maakte de Brabantse schaakster een einde aan een fraaie zegereeks van de koploopster: remise. Geen moment kreeg Zhaoqin kans om haar score van honderd procent te verlengen en in een dame-eindspel met paard werd na een lange gelijkopgaande strijd de vrede getekend.
Waarschijnlijk iedere schaker en schaakster heeft een angstgegner en voor Arlette heet ze Marlies Bensdorp. Op het NK van 2009, weer met zes speelsters, streed onze clubgenote met Mariska de Mie om de bronzen medaille en leek die in haar voordeel te beslissen. Met wit trof ze in de slotronde – en een half punt meer dan het voormalig Zaans talent – Marlies. Arlette verloor echter en zakte naar de vierde plaats. Haar NK-score tegen de Utrechtse is een halfje uit zes.
In een Franse partij ging het na een stroef begin voor Marlies gelijk op, maar gaandeweg kwam ze er beter in. Arlette offerde haar paarden voor een toren met pion, waardoor er wat ruimte op de koningsvleugel onstond. Toen ze aan een aanval op die flank dacht, sloeg zwart op de andere kant toe. Marlies veroverde veel pionnen en haalde met een late – lange – rokade de laatste dreiging van Arlette weg. Na vereenvoudiging van de stelling beschikte de zwartspeelster over een niet tegen te houden vrijpion op de c-lijn.
Maaike Keetman was een halve maand geleden niet de eerste speelster van De Waagtoren die het op een NK tegen Arlette heeft opgenomen. In 2011 was Annemarie Volkers de eerste. Als debutante pakte ze anderhalve punt van de vrouwenmeester. In de Sint Lucasschool in Boxtel speelde Annemarie in haar witpartij voortvarend, maar gaandeweg ging de strijd op en neer. Het ene moment stond Arlette iets beter, het andere moment de Alkmaarse. De beslissing viel na dameruil op a7, waarmee wit een pion won en opeens over vrijpionnen op de a-, b- en c-lijn beschikte. Die hadden nog een lange weg te gaan, maar op de 73e zet stond de laatst overgebleven pion op a7 en moest zwart kiezen tussen promotie en torenverlies.
Het NK van 2013 was voor Arlette het eerste, waaraan ze als speelster van Caïssa-Eenhoorn deelnam. Van 5 tot en met 11 juli werd er in het Science Park Amsterdam ook gestreden om de algemene titel met oud-Caïssa-lid Dimitri Reinderman als verrassende winnaar. Onze clubgenote deed lang mee in het gevecht om de vrouwentitel. In de vierde ronde dwong ze favoriete Tea Lanchava remise af en bezette de tweede plaats, op een halfje van Lisa Schut. Tea Lanchava was regerend Nederlands kampioene die in het vroege middenspel een pion achter raakte. Mede door een sterk loperpaar had ze ter compensatie makkelijker stukkenspel. Nadat wit onterecht de kwaliteit had geofferd, kwamen er winstkansen voor Arlette die echter van een matdreiging met dame en loper schrok en de kwaliteit teruggaf. In een eindspel met toren en twee lichte stukken voor elk oogden haar ver opgedrongen c- en d-pionnen gevaarlijk. De IM-speelster offerde om die op te ruimen. Tea had toen een toren met loper en drie verbonden pionnen tegen een toren met twee paarden en één pion voor Arlette. Het zag er nog ingewikkeld uit, waarop zij genoegen nam met remise. Het was haar laatste succes. Drie dagen en drie nederlagen verder eindigde ze op de gedeelde vijfde plaats.
Een jaar later zien we de omgekeerde volgorde. Na de 2-2-0 (winst-remise-verlies) van 2015 stond Arlette in 2016 na vier ronden op 0-2-2 en stuitte ze weer in de vijfde ronde op de koploopster: titelverdedigster Anne Haast.
Annes laatste nul met wit op het NK werd in 2013 genoteerd, tegen… Arlette van Weersel. Net als toen werd het weer een Spaanse partij, waarin het evenwicht lang bleef gehandhaafd. Rond de dertigste zet bleek wel dat de ranglijstaanvoerster een zware kluif zou hebben aan onze clubgenote. Na een geforceerde ruil van de zwartveldige lopers was het kwetsbaarste stuk van wit haar andere loper die min of meer buitenspel stond, nu ze vier pionnen op de witte velden had. In een dame-eindspel met zes pionnen beschikte Arlette over een sterker paard dat nog wel even omgespeeld moest worden naar betere velden. Ondertussen had ze een listig damezetje uitgevoerd. De vorstin viel op a1 de witte loper op d1 en een achtergebleven pion op c3 aan. Haar opponente had weinig mogelijkheden en miste dat een aanval op het paard pionverlies betekende. Een slotuitval van de Tilburgse dame haalde niets uit. Arlettes laatste stuk kwam in de witte verdediging en met een paar zetten kon ze de koning naar een veilig veld loodsen (f4) om meteen met mat te dreigen. Dat wachtte wit niet af. De laatste drie ronden brachten twee punten binnen, waardoor Arlette weer op de gedeelde vijfde plaats eindigde.
En zo komen we bij het laatste kampioenschap, van 26 juni tot en met 2 juli in de Amsterdamse Tropenhuistuin. De zeven partijen waren goed voor anderhalve punt, waar minstens het dubbele logischer was geweest. Maar we willen niet in mineur eindigen en plaatsen hierbij Arlettes partij tegen dertienvoudig Nederlands kampioene Zhaoqin Peng. In een Pirc met snelle dameruil verijdelde onze clubgenote de rokademogelijkheid voor haar opponente. Bovendien werd de ontwikkeling wat vertraagd en het lukte Zhaoqin niet om een duidelijk initiatief te krijgen. Beide speelsters gaven elkaar niets toe en in een gelijkwaardige stelling accepteerde Arlette een remise-aanbod van zwart.
In navolging van Robin Duson bivakkeerde Arlette van Weersel aan de uiterste zijde van de ranglijst, zij het aan de verkeerde. Niet zo lang geleden waren er twee oud-clubgenoten (Dimitri Reinderman en Etienne Goudriaan) die op wereldtopniveau – Tata – tegen elkaar speelden. Het zou mooi zijn als in de nabije toekomst op een ander hoog podium twee speelsters van Caïssa-Eenhoorn elkaar treffen.
Tenslotte nog wat cijfers. Allereerst een overzicht van Arlettes eindresultaten van haar tien NK’s (tussen haakjes het aantal deelnemers):
2003: vijfde (6)
2004: gedeeld tweede (6)
2005: vijfde (6)
2006: vijfde (10)
2007: zesde (10)
2009: vierde (6)
2011: gedeeld vijfde (6)
2013: gedeeld vijfde (8)
2016: gedeeld vijfde (8)
2017: achtste (8)
Ze heeft 24 tegenstandsters gehad. De scores van Arlette zijn:
Laura Bensdorp.............5 2 3 0 = 3½
Marlies Bensdorp..........6 0 1 5 = ½
Biaina Geragousian......1 1 0 0 = 1
Anne Haast....................5 2 0 3 = 2
Désiree Hamelink..........5 3 1 1 = 3½
Lisa Hortensius.............4 1 3 0 = 2½
Linda Jap Tjoen San.....2 0 1 1 = ½
Maartje de Jonge..........1 1 0 0 = 1
Anna-Maja Kazarian.....2 0 1 1 = ½
Maaike Keetman...........1 0 0 1 = 0
Tea Lanchava................7 2 2 3 = 3
Martine Middelveld.......7 4 1 2 = 4½
Mariska de Mie..............4 1 1 2 = 1½
Bianca Muhren.............6 0 3 3 = 1½
Talitha Munnik..............2 1 1 0 = 1½
Pauline van Nies..........2 0 1 1 = ½
Colleen Otten...............1 1 0 0 = 1
Smaranda Padurariu...1 0 1 0 = ½
Iozefina Paulet.............2 0 1 1 = ½
Zhaoqin Peng............14 0 5 9 = 2½
Petra Schuurman........7 1 3 3 = 2½
Donna Schut...............1 1 0 0 = 1
Lisa Schut...................1 0 0 1 = 0
Annemarie Volkers.....2 0 1 1 = ½
Totaal:........................89 21 30 38 =36