De derde ronde van de bondscompetitie wordt voor Caïssa-Eenhoorn de drukste ooit. Afgelopen voorjaar zat de ploeg voor de uitwedstrijd tegen ASV (Arnhem) in een zaal met meer dan honderd schakers, het Verenigd Amsterdams Schaakgenootschap gooit er nog een schepje bovenop. Alle negen hoofdstedelijke KNSB-teams spelen thuis, goed voor 74 partijen. Ligt het aan de gesnoeide kerstboomopstelling? De Amsterdamse topploegen winnen allemaal, dus inclusief VAS – Caïssa-Eenhoorn: 6-4. Het Hoornse achttal zegeviert wel (3-5), zodat we niet met lege handen naar huis gaan.

Het lijkt een beetje op een schoolreisje. Op het perron van het centraal station in Hoorn praten zes man over de dingen die komen gaan. Als ze in de trein stappen, zijn nog eens zes clubgenoten snel gevonden. De halve coupé wordt bezet door leden van de Hoornse schaakvereniging. In Amsterdam voegt Bas de Boer zich bij het dozijn en ‘alle 13 goed’ vervolgen hun weg naar het Cygnus Gymnasium via de metro.

In de langwerpige zaal wemelt het rond de klok van één uur van de schaakliefhebbers. Voor de toppers onder de 148 spelers heeft VAS een 3-1-4-2 opstelling gemaakt. Er is een podium dat echter te klein blijkt voor de eersteklassewedstrijd; met tientallen. VAS 3 mag daarop plaatsnemen voor het duel tegen AAS. Sympathiek is de keuze wel, want Caïssa-Eenhoorn 3 treft VAS 4 en zo zitten beide Hoornse ploegen dicht bij elkaar. Letterlijk.

VAS is de ‘Recordmeister’ onder de landskampioenen. Liefst 23 titels – inclusief die van het tweede tiental in 1961 – behaalden de Amsterdammers; de laatste dateert van 1965. Het Verenigd Amsterdams Schaakgenootschap is ook de grootste schaakvereniging van Nederland. Op 1 februari van dit jaar meldde de schaakbond de volgende top tien:

1.  VAS (Amsterdam).......................272 leden
2.  Kennemer Combinatie (Haarem)..........220
3.  Almere................................216
4.  ASV (Arnhem)..........................215
5.  DSC (Delft)...........................208
6.  Amsterdam West........................199
7.  Caïssa (Amsterdam)....................193
8.  DD (Den Haag).........................180
9.  HWP (Haarlem).........................172
10. Magnus Leidsche Rijn (Utrecht)........164

De club heeft – net als De Stukkenjagers uit Tilburg – negen teams voor de KNSB-competitie ingeschreven. Op deze novemberzaterdag zitten ze op de begane grond en de eerste verdieping, aan hoge en aan gewone tafels, er zijn zitjes tussen de plantenbakken gecreëerd. VAS 8 krijgt een fraaie plek, op drie tafels bij een soort pipowagen. Op de deur is de volgende tekst geplakt: ,,Deze keet is leeg. Doe geen moeite. We gebruiken hem als kunstobject.’’

De ploegen voor de 3-1-4-2 opstelling zitten in een prima verlicht gedeelte, maar met name de spelers van de zesdeklassers, aan de andere zijde van de zaal, moeten aan het einde van de middag goed kijken. In het halfduister worden de zetten gedaan, nog net niet op de tast.

Voor schaakliefhebber Dirk Goes is VAS het begin van een rondje. Hij loopt langs alle wedstrijden, schudt de hand en maakt een praatje met bekenden om later in de middag Caïssa te bezoeken. Zijn tour d’échecs sluit Dirk af bij zijn eigen vereniging: Amsterdam West. De hoofdstedelijke schaakhistoricus lijkt een geluksbrenger te zijn. Van de vijftien duels bij de drie clubs winnen de thuisploegen er elf.

Niels van Dam, kopman van VAS 2, houdt zijn openingswoord kort. ,,Welkom bezoekers. Jullie komen overal vandaan en daarom zal ik niet alle namen noemen, want we willen op tijd beginnen.’’ Dat heb je met negen wedstrijden. Het valt dit keer overigens mee, want Caïssa-Eenhoorn, Kennemer Combinatie en ’t Saense Paard zijn met twee teams gekomen. AAS, Botwinnik 2 en Zuidoost United zijn de andere gastploegen.

Ons vlaggeschip heeft de laatste keren goede resultaten geboekt bij VAS, maar dat zal deze middag anders zijn. Jammer, want in de knotsgekke eerste klasse A is de koploper na de eerste ronde gezakt naar de zevende plaats en treft in de eerstvolgende thuiswedstrijd – op 23 november – Paul Keres 2, de koploper na drie ronden.

Een dezer dagen zal ‘The center game’ verschijnen, het boek van Arne Moll over het Middengambiet. Hoe toepasselijk is het dan om dat op het bord te krijgen. Arne krijgt als kopman van Caïssa-Eenhoorn opnieuw een grootmeester tegenover zich. Na Dennis de Vreugt in Schagen ditmaal Thomas Roussel-Roozmon. Je kunt na 1. e4 verschillende kanten op, maar de Canadese eerstebordspeler van VAS en de witspeler volgen met zetverwisseling de partij Veselin Topalov – Viswanathan Anand, eind juni in de León Masters gespeeld en de eerste van de vier. Die wordt ook in het boek behandeld. Onderdeel van het Spaanse evenement is een vierkamp. De grootmeester uit India won de eerste ronde met 2½-1½ en versloeg in de finale mede-GM Jaime Santos Latasa, die in de Noord-Spaanse stad woont, met 3-1. Arne verliest in de opening een tempo, omdat zijn dame wordt aangevallen, maar bereikt na vijftien zetten een actieve stelling die onprettig voor zijn opponent oogt en dat geeft de uit Montreal afkomstige titelhouder ook toe.

Na ruim drie uur spelen komt Caïssa-Eenhoorn onnodig op achterstand. Mason Brouwer treft invaller Job Emans en mag na 18. Tc7 aan de winst gaan denken. Zijn toren is op de zevende rij binnengekomen en de overige stukken staan klaar voor een aanval op de koningsvleugel. In een spectaculaire fase werkt wit toe naar een stelling met vrijpionnen op e6 en f7, maar vertrouwt – zoals hij zelf aangeeft – te weinig op zijn eerste instinct. In een toreneindspel met lopers van ongelijke kleur mist de 17-jarige Hoornaar de sterkste voortzetting en staat ineens verloren.

 

Niet veel later tekent Alexander Geerts voor de gelijkmaker. De enige invaller aan Hoornse zijde heeft vorig seizoen na nota bene zijn beste eersteklassejaar ooit (vijf uit acht) zijn plaats op het vlaggeschip afgestaan aan de aanstormende jeugd en brengt tegen de 113 ratingpunten meer hebbende Victor Hendriks de spanning terug. Terwijl wit zijn heil zoekt in een aanval op de koningsvleugel, heeft de Caïssa-Eenhoorn-routinier een sterke positie op de andere flank ingenomen. De VAS-schaker geeft zijn zwartveldige loper voor twee pionnen, maar kan de aanval niet doorzetten en besluit om een toren te offeren. Zwarts koning geniet daardoor nauwelijks bescherming. De Amsterdamse dame moet het echter alleen doen en komt niet verder dan een aantal schaakjes. Als de witspeler zijn laatste toren erbij wil halen, blundert hij in een remisestelling.

 

Rond de klok van half vijf breekt een beroerde periode aan voor het Hoornse tiental. In een tijdsbestek van enkele minuten lijden drie spelers hun eerste nederlaag van dit KNSB-seizoen. Robin Duson neemt aan het vijfde bord plaats tegenover Tex de Wit en staat na dameruil op de zestiende zet goed. De FIDE-meester in hoofdstedelijke dienst oefent enige druk uit op de damevleugel, met een pion op c4 en daardoor d3 als een aantrekkelijk veld voor een paard. Van de twee Amsterdamse paarden is die op b4 de gevaarlijkste. Robin slaat echter het stuk op f6 en komt dan, ondanks aansluitende pionwinst op d5, in de problemen. De zwarte c-pion die via ruil op b2 belandt – blijkt moeilijk af te stoppen. Ze vindt geen verdediging om het gevaar te bezweren en als Tex ruim baan maakt voor zijn a-pion, kondigt de winst zich voor hem aan.

 

Misha Dorokhin en Anton Sinev zijn spelers die niet vaak verliezen. Onze FIDE-meester heeft in de afgelopen vijf competities in veertig partijen slechts vier keer een nul moeten noteren. Zijn opponent is bezig aan zijn derde jaar bij VAS en delfde alleen het onderspit tegen Roger Labruyère (Purmerend), vorig seizoen. Lange tijd gaat de strijd gelijk op, met iets meer activiteit voor de witspeler die op 20 mei 2023 in De Kreek nog vijfde werd op het NHSB-snelschaakkampioenschap. Op een ruil van alle torens lijkt een periode van manoeuvreren te volgen, maar al snel brengt een riskante paardzet van zwart groot voordeel voor de VAS-routinier. In een dame-eindspel met lopers van gelijke kleur staan de laatste Amsterdamse stukken dusdanig dat Misha een nederlaag niet kan voorkomen.

 

Daan in ’t Veld is te sterk voor Bas de Boer. Wit heeft zeventien meesterklassepartijen bij Kennemer Combinatie, gedurende zes seizoenen, in zijn bagage en behoort tot de vroege teamtopscorers van VAS. Na een snelle dameruil rokeert Bas lang en stuurt zijn opponent zijn koning naar b3 om een pionnenmeerderheid op die flank te ondersteunen. Als zwart op de damevleugel een tweede pion verliest, begint het er zorgelijk uit te zien. Hij raakt ook de kwaliteit achter. De Caïssa-Eenhoorn-speler stribbelt nog wel tegen, maar als de Amsterdamse koning veilig achter drie verbonden vrijpionnen staat, kan de promotierace van de a-pion beginnen en leidt de thuisploeg opeens met 4½-1½.

 

Henk-Jan Visser tekent voor de tweede Hoornse partijzege. Tegen de uit Murcia afkomstige Marcos García Martínez bereikt hij vlot een plezierige stelling. Hij oefent met drie stukken druk uit op veld c7 en sowieso de zevende rij en de Spaanse zwartspeler kan op het nippertje materiaalverlies verhinderen. Het gaat ten koste van de samenwerking van zijn stukken die aan witzijde veel beter is. Na een fraaie combinatie gaat Henk-Jan met kwaliteitswinst en een pion meer het eindspel in. Hij heeft niet veel zetten nodig om de ‘1’ bij te schrijven.

 

Aan spanning geen gebrek bij Peter Doggers – Marc Ghannoum (FM). Na een vroege ruil van de dames en de witveldige lopers belandt de Spaanse koning op c6 en moet wit secuur spelen om de activiteit van zijn opponent te beantwoorden. Als alle torens van het bord zijn en Peter op de dertigste zet de laatste zwarte pion op de koningsvleugel opruimt, begint het spektakel. Hij kan zijn a2-pion niet behouden, waardoor zwart met zijn a- en b-pion als vrijpionnen een sterk wapen in handen heeft. Een loper en een paard moeten de promotieweg beveiligen, maar kan de Caïssa-Eenhoornaar die met twee paarden (waarvan één op h7; aan de andere kant van de wereld) opbreken? De witte troef is een vrijpion op f4. Marc ruilt zijn loper ten faveure van het opruimen van de a-pion en zadelt zichzelf met een dubbele klus op. Hij moet de f-pion in de gaten houden en zijn eigen vrijpionnen ondersteunen. In een paardeindspel offert de FIDE-meester zijn laatste stuk om promotie tegen te gaan. Inmiddels kan de Hoornse monarch op a6 de hoofdstedelijke vrijpion op b4 niet achterhalen, maar Peter heeft uitstekend berekend dat hij met een schaakzet een tempo wint en in alle varianten met het paard op tijd het promotieveld kan bestrijken. Beide spelers zorgen voor een zinderende finale die geen winnaar krijgt.

 

Bij een stand van 5-3 moeten Daan Zult en Martijn Monteban ijzer met handen breken. In de partij van Daan, tegen Hilke van den Berg, spelen de eerste schermutselingen zich af op de damevleugel en is zwart ongerust over mogelijke paardzetten, waardoor hij de korte rokade uitstelt. Het wordt na 20. Pxg7+ afstel. De zwartspeler komt een lastige fase goed door, maar na dameruil blijft het opletten. Hilke heeft een sterk paard op g5 en wint daar de e-pion mee. Daarmee komt wel ruimte vrij voor een ingesloten toren van de Caïssa-Eenhoorn-speler die zijn vrijpion op b4 kan ondersteunen. Als wit zijn vrijpion naar c5 brengt, kiest Daan voor een aantal schaakjes en wordt de spanning opgeheven door zetherhaling.

 

Na een vlotte dameruil is Martijn Monteban enkele zetten kwijt om zijn koning in veiligheid te brengen. Het levert Ramon Koster een kleine ontwikkelingsvoorsprong op. Vrijwel alle stukken gaan van het bord en na 26 zetten zitten beide spelers in een toreneindspel met elk zes pionnen. De Amsterdamse toren zit enigszins ingesloten op de a-lijn, terwijl de FIDE-meester van Caïssa-Eenhoorn zijn toren omspeelt naar c4. Martijn houdt de overige borden in de gaten en beseft dat hij voor de winst moet gaan. De FIDE-meester van VAS geeft echter geen krimp en na 58 zetten staan alleen nog de koningen op het bord.

 

Van de 74 partijen in het Cygnus Gymnasium wordt de langste gespeeld bij VAS 4 – Caïssa-Eenhoorn 3. Bij een 3-4 voorsprong voor het Hoornse achttal moet Steven de Waart de overwinning over de streep trekken. In een gelijkwaardige stelling neemt Joris van Zijl geen genoegen met een remise-aanbod en gaat voor het volle punt. Dat pakt niet goed uit. Hij verliest materiaal en kan promotie niet verhinderen. De ploeg van teamleider Martijn de Wit – sterk teruggekomen van een 2-0 achterstand – is koploper in 5G, al is de stand na het uitstellen van  Bergen – Volendam onoverzichtelijk geworden. Zo hebben de Bergenaren, vrij in de eerste ronde (in een klasse met zeven ploegen), nog geen enkele wedstrijd gespeeld. Maar toch, bovenaan staan na twee van de zes duels, de terugreis via metro en trein is uiteraard zeer plezierig verlopen.

Tenslotte nog een serie foto's van de schaakhappening in het Cygnus Gymnasium.