Er wordt in de aanloop naar de historische broederstrijd gedold, maar als de spelers van Caïssa-Eenhoorn 3 en Caïssa-Eenhoorn 4 tegenover elkaar zitten, kijken zestien paar ogen ernstig naar de borden. De derby krijgt ook een serieuze uitslag: het sterkste team wint met 5-3.

Voor het eerst in de nog jonge geschiedenis van Caïssa-Eenhoorn zijn twee ploegen van onze club in dezelfde bondsklasse ingedeeld. Het geeft een mooie aanleiding om eens te kijken of sprake is van een uniek duel en dat blijkt niet zo te zijn. Na de Tweede Wereldoorlog is het vijf keer voorgekomen dat teams van Caïssa in de NHSB-competitie tegen elkaar speelden en driemaal gebeurde dat eveneens bij GZ/De Eenhoorn. Tijd voor een overzicht.

In de jaren van de wederopbouw komen de schaakcompetities weer tot leven, maar in de jaren vijftig zijn de klassen klein en tellen vaak zes ploegen. Veelal neemt Caïssa het op tegen dezelfde tegenstanders: Aartswoud, Edam, KTV, Purmerend, Schaaklust en Schaakmat. De grotere clubs hebben meerdere tientallen ingeschreven. Het reizen is in die tijd niet te vergelijken met nu en mede vanwege de kosten worden klassen gevormd met teams die dicht bij elkaar ‘wonen’.

Op Caïssa’s jaarvergadering van 19 september 1950 klinkt echter een afkeurend geluid. Ingenieur Koster van Groos, Paul Stigter en Boudewijn van Wees zijn ontevreden over de indeling, nu Caïssa 1 en Caïssa 2 bij elkaar zitten. Van Wees oppert zelfs om uit de NHSB te treden, maar dat gaat voorzitter Gerard Haring te ver. Toch lijkt het dat het NHSB-bestuur de kritiek heeft gehoord, want op het laatste moment worden beide Hoornse teams gescheiden. Caïssa 1 komt uit in de tweede klasse F, Caïssa 2 in de tweede klasse E.

Vijf seizoenen later gebeurt het dan toch. Op 18 oktober 1955 staat de bondswedstrijd Caïssa 2 – Caïssa 3 (derde klasse A) op het programma; dankzij de promotie van het derde. Er wordt geloot om de kleurvolgorde en het thuisspelende Caïssa 2 heeft aan de oneven borden wit. De partijresultaten van Caïssa 2 – Caïssa 3 (uitslag 8-2): Sleutel – De Jong ½-½, Besseling – Saal 1-0, Moeijes – Heideman sr 1-0, Buitink – Woelinga 1-0, Hartog – Avis ½-½, Andreae – Hiemstra 0-1, Stigter – Betzema 1-0, De Boer – De Greeve 1-0, Koomen – Heideman jr 1-0, Bizot – Langereis 1-0.

Caïssa 2 zal zich in het voorjaar tot kampioen kronen en treft het seizoen erop Caïssa 1 als tegenstander, op 6 november . De partijresultaten van Caïssa – Caïssa 2 (uitslag 6-4): Hagenaars – Molenaar 1-0, De Ronde – Besseling 0-1, Homan – Koomen ½-½, Lieshout – Bizot 1-0, Langenberg – Andreae 1-0, Groenevelt – Peeman ½-½, Van der Wolff – Hartog ½-½, Wentzel – Buitink 0-1, Haring – Blokker 1-0, De Jong – Sleutel ½-½.

Het Dagblad voor West-Friesland van donderdag 8 november 1956 meldt: ,,Caïssa I heeft dinsdagavond hevige tegenstand ondervonden van het tweede team. Weliswaar werd de zege met 6-4 veilig gesteld, doch bijzonder overtuigend was het niet. Indien het eerste tiental kampioensillusies koestert, zal het de tanden steviger op elkaar moeten zetten. Een gunstiger factor is natuurlijk dat het sterk spelende Caïssa II de andere kandidaten ook wel enige afbreuk kan doen en mogelijk zelfs meedingt naar de titel.’’

Een aardig detail is dat de partijen aan het tweede, vierde, vijfde, achtste en negende bord tevens gelden voor de clubcompetitie.

Op 26 november 1957, in de derde ronde, spelen voor het derde seizoen op rij twee tientallen van Caïssa tegen elkaar. Caïssa 2 is gedegradeerd en treft in een uitwedstrijd Caïssa 3. De partijresultaten van Caïssa 3 – Caïssa 2 (uitslag 2½-7½): Stigter – Peeman 0-1, Schutte – Sleutel ½-½, Sytstra – Wentzel 0-1, Slok – Blokker 1-0, Hiemstra – De Jong 0-1, Rozemeijer – Haring 0-1, Cromjongh – Molenaar 0-1, Rusch – Betzema 0-1, Heideman jr – Moeijes 1-0, Van Iersel – Andreae 0-1.

Beginjaren zeventig beslist het bondsbestuur dat er voortaan met achttallen zal worden gespeeld. Ook worden de klassen groter en uitgebreid naar acht teams. Na een lange stilstand is er op 24 september 1985 weer een Hoornse schaakderby: Caïssa 4 – Caïssa 5. De thuisploeg wint met 4½-3½ en wel als volgt: Ruud Velthuis – Ben van Aken 1-0, Joke Dekkers – Iwan Wendarmin 0-1, Jan Spaans – Gerrit van der Hoff  0-1, Ad van Doesburg – Cees de Boorder 1-0, Kees Degeling – Rob ten Have 0-1, Wim Stammes – Frans Bouwman 1-0, Ron Deen – Bas Hardewijn ½-½, Eddy van de Bovenkamp – Henk van Rietbergen 1-0.

De spelers van Caïssa 5 genieten van een gratis kop koffie, aangeboden door de thuisclub. Cees de Boorder tovert na een uur een bizarre stelling op het bord, is in het clubbladverslag te lezen. Als clubgenoot Aad Laan langs loopt, zegt die: ,,Het lijkt wel kermis.’’ Ruud Velthuis en Ben van Aken stoeien met het bondsreglement. Na 36 zetten wordt de klok stilgezet en willen ze afbreken. Volgens de regels moet eerst de tijd (tweemaal anderhalf uur) worden volgemaakt. Beiden spelen tegen hun zin verder en dat loopt voor Ben verkeerd af.

Na vier Caïssa-Caïssa-confrontaties breekt de periode van GZ/De Eenhoorn-GZ/De Eenhoorn aan. Vijfenhalf jaar na de oprichting van HSV De Eenhoorn zijn twee achttallen ingedeeld in de promotieklasse. Kort na de oprichting is er een samenwerkingsverband ontstaan met De Groene Zes uit Bovenkarspel en op 18 september 1993 is de primeur. GZ/De Eenhoorn – GZ/De Eenhoorn 2 eindigt in 4½-3½. De partijresultaten: Nico Hauwert – Gino Moné 1-0, ? – Jochem Woestenburg 0-1, ? – Alexander Geerts 1-0, ? – Dodo Liem ½-½, Jerrel Thakoerdien – Jasper Vrugt ½-½, Wilko van der Gracht – Vincent Duin 1-0, ? – Michel van der Pal ½-½, Ronald Ritsema – Bert Meester 0-1. Op de plaatsen van de vraagtekens horen de namen van Nam Kyoo Boots, Peter Doggers, Peter van Waert en William de Wit, maar het is mij niet bekend aan welke borden zij hebben gespeeld.

De bovenzaal van De Huesmolen is op 8 oktober 1994 de locatie voor voor de volgende derby. GZ/De Eenhoorn – GZ/De Eenhoorn 2 krijgt nu een 5½-2½ uitslag: Peter Doggers – Vincent Duin ½-½, Wilko van der Gracht – Jasper Seelemeijer ½-½, Nico Hauwert – Jochem Woestenburg ½-½, Mark van Ojik – ? (niet bekend) 1-0, Bert Meester – Dodo Liem ½-½, Jerrel Thakoerdien – Ronald Ritsema ½-½, William de Wit – Vincent Verweij 1-0, Ardjan Langedijk – Daan Zult 1-0.

Op 23 september 1995 heeft de laatste clubstrijd voor de bondscompetitie plaats. We praten over GZ/De Eenhoorn – GZ/De Eenhoorn 2, uitslag 2-6. De partijresultaten: Nam Kyoo Boots – Mark van Ojik ½-½, Jasper Seelemeijer – Jochem Woestenburg 1-0, Ronald Ritsema – Wilko van der Gracht 0-1, Alexander Geerts – Ardjan Langedijk ½-½, Jasper Vrugt – William de Wit 0-1, Vincent Verweij – Jerrel Thakoerdien 0-1, Piet Aardenburg – Daan Zult 0-1, Bas Dudink – Bert Meester 0-1. GZ/De Eenhoorn 2 zal de titel veroveren en naar de landelijke competitie promoveren om daarin als GZ/De Eenhoorn 1 verder te gaan. Aardig is het overigens dat twintig jaar later Piet Aardenburg (nu speler van Caïssa-Eenhoorn 3), Bas Dudink, Peter Doggers, Alexander Geerts (afgelopen zaterdag afwezig), Ardjan Langedijk, Ronald Ritsema, Jerrel Thakoerdien en Daan Zult nog immer schaken. Over clubtrouw gesproken.

In het seizoen 1996-1997 staat de laatste Hoornse derby op het programma. Caïssa heeft drie teams in de derde klasse. Caïssa 2 – Caïssa 4 geldt voor 3C en krijgt een hoge uitslag (6½-1½) die overigens geflatteerd is. De partijresultaten: Frans Kragten – Rob Thijssing 1-0, Arie Bruidegom – Wim Helling 1-0, Arend Stapel – Gerard Groot ½-½, Rob ten Have – Leen Parlevliet 1-0, Patrick Goudriaan – Gerrit van der Hoff 1-0, Jan Bouman – Frans Bouwman 0-1, Bert Spil – Rob Kooiman 1-0, Jan Tuinstra – Dolf Teunisse 1-0. Van deze zestien spelers doen Frans Bouwman, Gerard Groot, Gerrit van der Hoff, Frans Kragten, Leen Parlevliet, Bert Spil en Arend Stapel nog steeds mee aan de clubcompetitie.

Er zijn natuurlijk in de periode 1988-2012 veel meer Hoornse schaakderby’s geweest, maar de wedstrijden tussen teams van Caïssa en HSV De Eenhoorn heb ik buiten deze beschouwing gelaten.

En zo komen we aan bij dinsdag 29 september 2015. Caïssa-Eenhoorn 3 is vorig seizoen gedegradeerd en Caïssa-Eenhoorn 4 via de tweede plaats gepromoveerd. Beide teams zijn in de eerste klasse A ingedeeld en het is in dat geval gebruikelijk dat de eerste ronde van de bondscompetitie wordt gebruikt om twee ploegen van één vereniging tegen elkaar te laten spelen. Dit om een eerlijk verloop van de zevenrondige wedstrijdenreeks te garanderen.

Van de gelegenheid wordt tevens gebruik gemaakt om acht liveborden uit de kast te halen. Elke schaakliefhebber in de hele wereld kan de eerste derby van Caïssa-Eenhoorn van zet tot zet meemaken.

De eerste uitslag wordt aan het zevende bord genoteerd. Ton van Dijk, van thuisploeg Caïssa-Eenhoorn 4, en invaller Erik Romkes (wit) verbreken in een Nimzo-Indische partij het evenwicht niet. Tijdens de slag om het centrum wordt veel geruild en houdt de witspeler een isolani op d4 over, maar hij heeft in een stelling met ruimte het loperpaar contra loper met paard. Met voor elk nog de dame en een toren erbij zoeken beide clubgenoten na twintig zetten de barruimte op om daar te gaan analyseren.

Fred Avis zet de gasten op voorsprong. Frans Kragten (zwart) zorgt voor enige druk op de koningsvleugel, maar zijn activiteit daar smelt weg en de clubvoorzitter neemt het initiatief over. Hij offert een paard voor een mataanval op het moment dat zijn opponent nog niet heeft gerokeerd en drie stukken niet heeft ontwikkeld. Dat breekt hem op. Frans geeft een paard terug en rokeert meteen en ziet dat zijn koning op g8 niet veilig staat, als wit de pionnen op h5, g6 en f7 oppeuzelt. De mataanval is dan niet af te stoppen.

Invaller Co Buysman (Caïssa-Eenhoorn 3, achtste bord) had zich stevig voorbereid op een partij tegen Gerard Groot en wordt verrast met Aad Laan als tegenstander. In een Franse partij met tegengestelde rokades brengt wit door opkomende pionnen op de f- en g-lijn zijn opponent in het nauw. Met een tijdelijk paardoffer kan zwart het eenzijdige gevecht nog even vertragen, maar zijn koningsstelling wordt opgeblazen en met een matzet brengt Aad de stand in evenwicht: 1½-1½.

Halverwege de derby is de balans nog steeds niet verstoord. In een Pirc wordt Arend Stapel wel onder druk gezet door Ton Wessels, maar pionverlies van de penningmeester op de a-lijn betekent nog geen failliete stelling. Met wit schuift hij de pionnen op de koningsvleugel door, waardoor zijn opponent daar niets kan bereiken. Via een open a-lijn komt de zwartspeler met toren en dame in de verdediging van Arend die na dameruil ook zijn andere randpion verliest. Een plotseling tot leven komend paard redt wit uit een inmiddels penibeler wordende situatie. Na een flinke afruil blijven in het eindspel een witte loper en een zwart paard over en heeft Ton weliswaar twee pionnen meer, maar hij kan zich niet veel permitteren. Daarop wordt de vrede getekend.

Vlak achter elkaar zegevieren Erwin Brouwer (ook invaller in het derde) en Roy Kerkhoven, waardoor de gastploeg een 2-4 voorsprong neemt. In een gesloten Siciliaan stelt Erwin tegen Johan Paul Hendriks zijn rokade lang uit. Hij kiest voor de lange variant, nadat wit eerder voor een half open g-lijn heeft gezorgd. Zijn stukken staan aanvallender opgesteld, waardoor er wat dreigingen in de stelling zitten. De beslissing valt als na torenruil de witspeler via de open b-lijn op de achtste rij binnenkomt en even later zijn e-pion promoveert.

Aan het eerste bord zitten Roy Kerkhoven (Caïssa-Eenhoorn 3) en Robbert van Dijkhuizen en toevallig is diezelfde partij een week eerder bij de bekerloting uit het ‘collectezakje’ van JP gehaald. In het vroege middenspel komt wit in positioneel voordeel, als hij met het opjagen van zwarts zwartveldige loper ruimte creëert en toeslaat met zijn zwartveldige loper die op d6 de mogelijkheid om kort te rokeren uit de stelling haalt. De onveilige positie van Robberts koning verleidt wit tot een kwaliteitsoffer, waarop zijn opponent niet ingaat. En dan wordt het gewoon stukwinst.

Gerard Groot, teamleider van Caïssa-Eenhoorn 4, verrast Sjoerd Kelder die drie dagen eerder in de landelijke derde klasse als invaller Caïssa-Eenhoorn 2 aangenaam verraste met een soepele winstpartij. Met dameruil wint zwart een pion, maar Gerard heeft ontwikkelingsvoorsprong. Met een sterke vrijpion op e6 kan wit materieel evenwicht herstellen. In een remise-achtige stelling verslikt Sjoerd zich in een paardzet. Hij heeft met een toren zojuist een pion op a3 veroverd, maar een eigen pion op a7 wordt tweemaal aangevallen. Het witte paard op b5 vorkt die pion en het zware zwarte stuk, dat verloren gaat. Wit geeft dan de kwaliteit terug en laat zich de winst niet ontglippen.

Gerrit Roos en Dirk Lont ronden de derby af. In een Engelse partij komt Dirk met zwart iets beter uit de opening en dat leidt in de twintigste zet tot pionwinst. Zijn Horowitz-loperpaar (op diagonalen naast elkaar) is veel sterker dan het loperpaar van wit en de zwartspeler verovert een tweede pion. Op weg naar het eindspel kan Gerrit zijn grote positionele achterstand met een flinke afruil enigszins inlopen, maar in een toreneindspel met lopers van gelijke kleur hikt hij nog steeds tegen de ongelijke pionnenverhouding aan. De zwartspeler stuurt aan op een afruil van de laatste stukken en kan met een aanvallende rol voor zijn koning de d-pion naar de overkant brengen. Dat wacht wit niet meer af.

De teams vervolgen de competitie in november. Waarschijnlijk spelen ze beide op vrijdag de dertiende.