Ook na de verloren topper tegen Groninger Combinatie hield Caïssa-Eenhoorn een traditie in ere: de schaakdag afsluiten met een bezoek aan een eetgelegenheid. In eet- en bierencafé De Beiaard, in de Hoornse binnenstad, werd halverwege het diner een opmerkelijk record van Sergej Tiviakov het gespreksonderwerp. De nationaal kampioen is in de periode 2004-2005 eens 110 partijen op rij onverslaanbaar geweest.

Sergej Nikolajevitsj Tivjakov, zoals de Nederlandse ‘vertaling’ van zijn cyrillisch geschreven naam is, woont alweer 21 jaar in Nederland en speelt met de Groningse club regelmatig mee. Niet altijd, wel als er iets op het spel staat en de tegenstander hoog wordt ingeschat. Gisteren nam hij aan het tweede bord plaats om het op te nemen tegen Jeroen Edeling en voor de geschiedschrijving is het leuk om te melden dat de regerend kampioen van Nederland in De Kreek heeft gespeeld. Op de plek waar eerder ook Jan Timman punten verzamelde (tweemaal, dus meervoud).

Rond de klok van twaalf was het erg druk in de ruimte bij de bar, maar dat had niets te maken met de komst van de grootmeester. Medewerkers van Deen Supermarkten konden zich tijdens hun jaarlijkse sportdag uitleven in de sporthal. In de loop van de middag werden enkelen wel nieuwsgierig naar wat er nu wel in de theaterzaal gebeurde en wellicht krijgt men bij de supermarktketen de inspiratie om op de sportdag ook eens iets met schaken te doen. Een alternatief schaakpartijtje kan overigens goed voor de conditie zijn: steeds een sprintje van tien meter trekken tussen een schaakklok en het schaakbord.

De aanwezigheid van Tiviakov (FIDE- en Engelse schrijfwijze) vergrootte de allure van de bondswedstrijd en van de gezelligheid in De Beiaard. Oud-wereldkampioen Michail Tal verloor in 1973-1974 eens 95 partijen achter elkaar niet. Bogdan Lalic, een in Engeland wonende grootmeester uit het voormalige Joegoslavië, meldde later dat hij een serie van 110 partijen heeft gemaakt, maar net als de reeks van onze landskampioen is het niet precies duidelijk om welke partijen het gaat. Het fraaie blad New in Chess hield het tot voor kort op Tal als recordhouder. Onlangs werd bekend dat de Chinees Liren Ding op 9 augustus 2017 voor het laatst heeft verloren (van Anish Giri) en inmiddels op 96 staat. Wellicht kom daarover een melding in het decembernummer van het Alkmaarse magazine. Om een en ander in perspectief te plaatsen: schrijver dezes is ‘intern’ al zeven partijen ongeslagen.

Maar we dwalen af, want we zijn bezig met een verslag van de topper Caïssa-Eenhoorn – Groninger Combinatie. Uitslag 2½-7½, duidelijke cijfers. Daar hoeven we niet te lang over te treuren, want ons tiental staat gewoon keurig op de vierde plaats. Teamleider Tom Balla – gisteren afwezig en genietend van een welverdiende vakantie – kan dit seizoen dertien spelers inzetten. Naast het tiental in de wedstrijd tegen Groninger Combinatie hebben Peter Doggers, Ardjan Langedijk en Arne Moll de nodige minuten gemaakt, om in voetbaltermen te spreken. Ten opzichte van vorige jaren is de winst dat in elke ronde, wie er ook spelen, de sterkste opstelling kan worden gemaakt. De noordelijke formatie en Paul Keres (Utrecht) zijn een maatje te groot, maar ons vlaggeschip kan nu uitgroeien naar een stabiele subtopper in de op een na hoogste klasse van Nederland.

We gaan naar de wedstrijd tegen de ploeg met een berg aan meesterklasse-ervaring. Daar zat drieënhalf uur veel spanning in. Caïssa-Eenhoorn nam zelfs een 2½-1½ voorsprong, maar moest tussen half vijf en vijf uur vijf nullen op rij incasseren.

Alexander Geerts was de eerste die zijn opponent feliciteerde. Met een Konings-Indische opstelling kwam hij tegen Simon Elgersma goed uit de opening. Wel was zichtbaar dat de Groningse zwartspeler druk uitoefende op de d4-pion die drie keer werd aangevallen. Die ging ook verloren, al keek zwart daarna tegen verzwakte pionnen op b7 en e7 aan. In de afwikkeling na het pionverlies liep het voor Alexander echter helemaal verkeerd en kreeg hij geen kans om op die verzwakkingen te spelen. Het kostte hem een tweede pion en de kwaliteit.

 

Ondertussen had Daan Zult een stuk meer en Jerrel Thakoerdien goede aanvalskansen. De eerste score werd evenwel door Martijn Monteban vastgelegd: remise tegen Joost Wempe. Joost is een leeftijdgenoot van Daan en de twee jeugdtalenten van respectievelijk KTV en HSV De Eenhoorn kwamen elkaar in de periode 1988-1998 vrijwel elk seizoen tegen bij de Westfriese en NHSB-kampioenschappen, tevens bijna altijd spelend om de ereplaatsen. Inmiddels woont de voormalige Enkhuizer al jarenlang in het hoge noorden en heeft sinds 2001 ondertussen 68 partijen in de meesterklasse gespeeld.

Joost zadelde met zwart Martijn met lichte problemen op, toen hij een dubbele aanval op een paard op d3 in petto had. Het stuk werd op f4 geruild voor een loper, via 16. gxf4. Na de korte rokade van de witspeler leek dat er enigszins oncomfortabel uit te zien (half open g-lijn), maar de zet was wel het beste antwoord. De druk op de koningsvleugel werd vergroot en waarschijnlijk heeft de Groningse routinier de sterkste voortzetting gemist, maar gaandeweg kwam er meer evenwicht in de stelling die na dertig zetten weinig aanknopingspunten voor beide spelers bood.

 

Daan en Jerrel zorgden voor de Hoornse voorsprong. Aan het zesde bord nam Daan meteen het initiatief tegen Jasper Geurink die de witspeler tot alertheid dwong door te proberen de Engelse pionnenopstelling met c4-d3-e4 aan te tasten. Dat deed hij met twee paarden die de middelste pion aanvielen. Door de offensieve aanpak van Daan moest het koningspaard terug en vanaf dat moment was wit de bovenliggende partij. De eerder aangevallen d-pion bereikte de zevende rij om de loper op c8 op te sluiten. Na stukwinst en dameruil werd de stelling vereenvoudigd en speelde wit soepel naar winst.

 

Jerrel zat tegenover de 11-jarige Machteld van Foreest die net als in de tweede ronde deel uitmaakte van het Groningse tiental. Het talent uit het bekendste schaakgezin van Nederland was net teruggekeerd van het wereldkampioenschap voor kadetten (jeugd tot 12 jaar), waar ze op de gedeelde derde plaats eindigde. Met haar rating van 1990 – precies tweehonderd punten minder dan Caïssa-Eenhoorns witspeler – staat ze op vrijwel gelijke hoogte met bijvoorbeeld Robin Duson. In dergelijke partijen is het vooral zaak om geconcentreerd te blijven. En dat gebeurde ook. Beetje bij beetje verbeterde Jerrel zijn positie, waarbij Machteld vooral moest reageren en geen initiatief kon nemen. Door de vele gedwongen zetten verzwakte de samenwerking van haar stukken, terwijl wit met zijn voorbereidende werkzaamheden de stelling uitstekend had opgebouwd. De zwartspeelster kon geen kant meer op, toen na 28. f4 haar opponent dreigde de koningsvleugel op te blazen. Het opschuiven van de witte f-pion leidde een slotaanval in, waarbij Machteld moest kiezen tussen mat of dameverlies.

 

Net als in de thuiswedstrijd tegen Purmerend fungeerde Misja Dorokhin als kopman. Het resultaat ging niet op herhaling, al was dat tegen Jan Werle geen schande. De deze zomer naar Woerden verhuisde grootmeester is de enige Nederlander die het Schaakkampioenschap van de Europese Unie heeft gewonnen. Dat werd vijfmaal gehouden, met Liverpool 2008 als sterkst bezette evenement. Jan Werle legde toen met acht punten (tien ronden) beslag op de eerste plaats en had een halfje meer dan de Engelse toppers Michael Adams en Nigel Short en de Tsjech Viktor Láznička. De titelhouder van Groninger Combinatie heeft bovendien 123 partijen in de meesterklasse, goed voor 71 punten, in zijn bagage.

Na Misja’s 10. … b6 richtte de witspeler zijn pijlen meteen op de verzwakte pion op c6. De strijd speelde zich langdurig af op de damevleugel, waar Caïssa-Eenhoorns eerstebordspeler voorlopig geen kans kreeg zijn verzwakking weg te werken. Toen dat met het 23. … c5 wel was gelukt, kon Jan snel van plan veranderen. Hij kreeg een vrijpion op d5 en had de open e-lijn in bezit genomen. Cruciaal was de keuze van zwarts paardsprong vanaf c6: naar b4 of naar d4. Misja kon op dat moment niet ontsnappen aan kwaliteitsverlies, maar had met een centraal opgesteld paard en een eindspel met lopers van ongelijke kleur wellicht meer kans. Hij koos voor 27. … Pb4 om op termijn zich te ontdoen van die vervelende vrijpion op d5. De slotaanval van wit werd verrassend ingeleid met een kwaliteitsoffer om de vrijpion op e6 te plaatsen. Een paar zetten later was promotie niet te voorkomen: 2½-2½.

 

Daarna ging het hard. Groninger Combinatie heeft twee spelers die op honderd procent staan en een van hen, Nick Maatman, hield die status overeind tegen Arlette van Weersel. Onze titelhoudster speelde gedurfd en dat leverde, aan de zijde van zwart, een open stelling op. Die aanvallende instelling brak haar eigenlijk op. Toen er van elk twee lichte stukken en de nodige pionnen waren geruild, genoot de zwarte koning minder bescherming dan de witte. In een gecompliceerde stelling kon Nick een dreiging (dameverlies) makkelijk pareren, omdat met name Arlettes loper op d7 en een toren op c8 niet op de beste velden stonden. Wit gaf een toren voor twee lichte stukken en profiteerde van de ruimte (open e- en f- lijn, half open g-lijn) die alle kansen bood voor de beslissende slotaanval. Na torenverlies hoefde die niet te worden ingezet.

 

Eind jaren tachtig was Henk-Jan Visser jeugdspeler bij HSV De Eenhoorn en trad Erik Hoeksema voor Schaakclub Groningen aan in de meesterklasse die destijds hoofdklasse heette. Als Groninger Combinatie promoveert, zal de IM-speler in de buurt komen van een jubileumpartij: de tweehonderdste op het hoogste landelijke niveau. Gistermiddag zaten de twee tegenover elkaar. Ondertussen heeft Henk-Jan zo’n dertig jaar schaakervaring en dat maakte hem een goede opponent voor de IM-speler die een andere aanpak van het Engels heeft dan Henk-Jans ploeggenoot Daan Zult. Bij wit lag het accent in eerste instantie op de damevleugel. Daar liep de zaak vast, waarop Erik aandacht had voor een onderbeschermde zwarte pion op d4. Het verlies daarvan trachtte zwart op te vangen met een kwaliteitsoffer dat echter niet voor opluchting zorgde. Integendeel, de damevleugel werd door de witspeler ontmanteld, waardoor die – met drie open lijnen – ideaal terrein was voor zijn torens en de dame. Vereenvoudiging van het eindspel wachtte Caïssa-Eenhoorns routinier niet af: 2½-4½. Voor Erik Hoeksema was het in deze vierde ronde zijn vierde winstpartij.

 

De opvallendste speler zaterdag was natuurlijk Sergej Tiviakov en hij smaakte het genoegen zich te kronen tot matchwinner. Daar moest hij wel hard voor werken. Het bewijs is het notatieformulier. Jeroen Edeling, met wit, koos voor een snelle rokade en posteerde pionnen op d5 en h5 om eventuele acties op de koningsvleugel te ondermijnen. Zwart versterkte zijn damevleugel en de pionnenmuur a5-b5-c5-d5 zag er indrukwekkend uit, maar toen de witspeler er enkele gaten in schoot was het met het imposante karakter gedaan. Sterker nog, na 28 zetten had Jeroen een prima stelling. Op het notatieformulier van zijn opponent zie je de duidelijkheid van het handschrift rond de twintigste zet afnemen, zo rond het moment waarop de zwarte pionnenmuur werd  afgebroken. Als stellingen problematischer worden, gaat de kwaliteit van de geschreven zetten achteruit. Zo ook bij Sergej Tiviakov, hoewel dat tot het einde van de partij zo bleef. En na 39 zetten had de grootmeester gewonnen.

Wat was het kantelpunt? Met een witte pion op b4 en een zwarte op b5 controleerde de Caïssa-Eenhoorn-speler de damevleugel. Door een paardruil op c5 kwam daar zijn pion en kreeg het zwarte boertje het promotieveld b1 in zicht, maar 32. Pd4 (met de dreiging van een pionvork op c6) zou de stelling kansrijk hebben gehouden. Wit speelde 32. d4, waarna de Groningse b-pion naar de tweede rij doorschoof. De strijd om het tegenhouden contra het promoveren domineerde het vervolg. Een nadeel voor de Nederlands kampioen was evenwel dat hij zijn loper op f8 niet kon spelen wegens Dxg7. Toen Sergej de kans kreeg om zijn koning naar f8 te verplaatsen, stond zijn opponent echter een damezet toe om de Hoornse toren op b1 te verjagen en die was meteen winstgevend voor de Groninger.

Na afloop stonden op het bord beide koningen op centrale velden en dat geeft bijna altijd aan dat de betreffende partij in remise is geëindigd. Op het notatieformulier had de landskampioen '0-1' geschreven. Ploeggenoot Erik Hoeksema: ,,En daar vergist hij zich nooit in.''

xx

 

Niet veel later moest Ron Deen het onderspit delven. Hier leverde de openingszet 1. g3 (ook door Jeroen Edeling gespeeld) wel succes op. Daar zat ’t hem natuurlijk niet in. Na de lange rokade van de Caïssa-Eenhoorn-speler – Bonno Pel had voor de korte versie gekozen – pakte een ruil van lichte stukken verkeerd uit voor zwart. Een paard op c6 werd door een pion aangevallen en de zwartspeler besloot om die in te leveren voor de zwartveldige loper. Het gevolg was dat de Groningse FM-speler de b-lijn half kon openen en de Hoornse koning op b8 een doelwit werd. Alle zwarte stukken leken afgesloten te zijn van het offensief op de damevleugel. Wit schakelde een tandje bij door zijn tweede toren erbij te halen en het zag er niet best uit, maar uitgerekend op dat moment kreeg zwart een reddingsboei in de vorm van 28. … De8; met de bedoeling om de monarch te laten ontsnappen naar de andere flank. Ron koos voor een loperoffer (voor twee pionnen) om met zijn pionnenovermacht op de e-, f- en g-lijn zijn opponent terug te dringen. Bonno gaf zijn koning een actieve rol, waardoor zwarts plan geen kans van slagen had.

 

Farhad Mukhtarov probeerde het bordenpuntentotaal met een halfje te verbeteren, maar Eelke de Boer wilde niet bij zijn zegevierende ploeggenoten achterblijven. Hij had al snel zijn bedoelingen duidelijk gemaakt: aanvallen op de koningsvleugel. Om tegenspel te kunnen blijven geven, offerde zwart een centrumpion. Nadat Farhad ... Kb8 één zet te laat had uitgevoerd, kon de Groningse FM-speler de druk op de stelling vergroten en dat leverde wit een tweede pion op. Vervolgens kwam er ook nog kwaliteitswinst bij en bleek dat het eerste plan helemaal niet werd uitgevoerd. Beide spelers hadden lang gerokeerd en de witspeler richtte zijn aandacht op de koningsstelling. Dat deed hij vanaf de 33e zet echter te druistig, waardoor er een plotselinge kans ontstond op gelijk spel (36. ... Pxe3). Het paard sprong naar een ander veld, waarna Eelke zijn winstgevende positie herstelde en het laatste bordpunt liet noteren.

 

Caïssa-Eenhoorn kan zich nu concentreren op de hoogste klassering achter de titelkandidaten Groninger Combinatie en Paul Keres. De eerste testcase is op 15 december, tegen de huidige nummer drie UVS.