Bijzonder normaal (3)

Het zijn bijzondere tijden. Ook in 2021 vragen we ons af wanneer het normale schaakleven terugkeert: de clubavonden op dinsdag, de jeugdavonden op vrijdag, de bondswedstrijden op zaterdag, de kampioenschappen en de toernooien. Tot het zover is, ga ik op zoek naar bijzondere schaakevenementen op normale dagen. In deel 3: de Hoornse finale van het NHSB-bekertoernooi op 28 mei 1994 in Beverwijk.

Voor we bij die zaterdag aankomen eerst een stukje geschiedenis. In het seizoen 1959-1960 wordt een begin gemaakt met het ‘bekertoernooi om de NHSB-leeuw’, zoals de cupstrijd heet. Het is een initiatief om het schaakseizoen iets langer te maken; de eerste bekerwedstrijd wordt pas op 9 mei gespeeld. Net als nu bestaat een team uit vier spelers, maar een vereniging kan meerdere ploegen afvaardigen. Zo schrijft Pat Mat uit Beverwijk voor die eerste editie vier kwartetten in.

Ondanks de handige formule (voor een uitwedstrijd hoef je maar één auto te gebruiken) slaat het idee niet massaal aan. Bekerschaak is voornamelijk een Kennemerlandse aangelegenheid. Van de twintig deelnemers komen slechts enkelen (VVV uit Alkmaar, Schaaklust uit Andijk, De Pion uit Edam, MSC uit Den Helder en Zaanstreek-Noord uit Wormerveer) van elders. Caïssa zal jarenlang ontbreken.

Het Oosten (Haarlem) is de kampioen van de hoogste NHSB-klasse, maar doet niet mee. De nummers 2 en 3, VVV en Kijk Uit, gelden als favorieten. Met name de club uit IJmuiden heeft er veel plezier in. Kijkt Uit loot louter uitduels en de spelers reizen naar onder meer Den Helder en Andijk, waar ze normaliter nooit komen. Zo krijgt voor Kees Maas, Tjerk de Jong, Henk van Nieuwenhuizen en Dolf Kistemaker het treffen met Schaaklust de sfeer van een schoolreisje.

‘Gezellig bekerschaak’ is de kop in de rubriek ‘Kennemer Kruimels’ in de IJmuider Courant van vrijdag 24 juni 1960. ,,Men zag veel van Noord-Holland, amuseerde zich kostelijk voor en na de wedstrijd en er werd ook nog geschaakt. Op een merkwaardige manier overigens. De Jong won overal zoals hij wilde en verschafte daardoor zich de basis voor een goed resultaat. Er was telkens nog een vast winstpunt, want nadat Klaas Steijn in Den Helder voor de zege had gezorgd, bleek in volgende wedstrijden elke invaller voor hem het ook te kunnen. De Haas won in Haarlem en de kersverse eersteklasser Nieuwenhuizen speelde het in Andijk zo maar klaar om de sterkste speler van Schaaklust te kloppen. De man van de auto, Dolf Kistemaker, bleek niet zo goed op dreef, maar scoorde toch een punt en eerstebordspeler Maas bleek ook in dergelijke wedstrijden een enorme ‘zwijner’ te zijn en daarvoor tweemaal tot remise te kunnen komen. Zodat Kijk Uit tot stomme verbazing van de IJmuider schakers nog steeds in de running is. En dus nog steeds uitwedstrijden mag spelen. Al kan het nooit meer zo leuk worden als in Andijk, waar men zelfs de beginselen van de edele kolfsport heeft geleerd en waar Dolf Kistemaker biljartlessen gaf. Een Andijker schaker bleek juist een haai in het IJsselmeer te hebben gevangen, hetgeen tijdens de ontmoeting tot visserijdiscussie leidde en de concentratie, bij de Kijk Uiters toch al niet groot, nog eens verstoorde. Alleen voor De Jong lag er, ondanks zijn zege, een desillusie. Hij mocht ook kolven. Twee slagen had hij gegeven, toen een grijze heer agressief naar hem toe kwam. ,,Nu willen wij ook wel eens spelen’’, zei hij en De Jong mocht gaan schaken. Om voor de derde maal de held van de wedstrijd te worden. Op de foto zit hij te midden van zijn volgelingen Maas, Van Nieuwenhuizen en Kistemaker.’’

In de inleiding van de rubriek wordt nog geschreven dat Kijk Uit met zoveel geluk de beker wel zal winnen, maar dat gebeurt niet. VVV zegeviert in de finale met 3-1. Het jaar erop verslaan de Alkmaarders Heemsteedse SC met dezelfde cijfers, waarna de NHSB-leeuw vooral een prooi wordt voor Het Witte Paard. De Zaanse toppers kloppen in 1970 Kijk Uit met 3-1 en winnen de cup voor de vijfde maal. Na nog enkele seizoenen zakt het bekertoernooi echter in elkaar. Bijna gelijktijdig – in januari 1976 – gaat het eerste KNSB-bekertoernooi van start, met BSG (Bussum) als eerste winnaar.

Bekerschaak op afdelingsniveau keert terug in 1988-1989. De leeuw maakt plaats voor een gewone trofee; 24 ploegen nemen deel aan het eerste NHSB-bekertoernooi. Verenigingen mogen voortaan maar één kwartet afvaardigen. Uit Westfriesland komen alleen Attaqueer (Nibbixwoud) en KTV (Enkhuizen); Caïssa ontbreekt, net zoals in de jaren zestig en zeventig. Purmerend verovert de cup door 2-2 te spelen tegen Kijk Uit.

In 1989-1990 is Caïssa wel van de partij, maar komt niet opdagen voor de uitwedstrijd tegen WSC De Pion (Wormerveer) en krijgt een reglementaire 0-4 nederlaag. Het seizoen erop geeft het bekerdebuut van GZ/De Eenhoorn te zien. Het schakelt eerst Volendam uit en daarna Purmerend, dat in de eerste ronde van Caïssa heeft gewonnen. Castricum houdt GZ/De Eenhoorn uit de halve finale.

Het cupseizoen 1991-1992 levert een opvallende loting op. In de eerste ronde speelt Caïssa thuis tegen… GZ/De Eenhoorn. Op dinsdag 17 maart gaat het kansloos onderuit: ½-3½. De partijuitslagen in bordvolgorde zijn: Bas van den Berg – Mark van Ojik 0-1, Arnold van der Wolff – Ron Deen ½-½, Fred Avis – Adri Haakman 0-1, Timo Bijkerk – Peter Doggers 0-1. De volgende ronde wordt het eindstation voor de Eenhoornaren die met 1-3 van Bergen verliezen.

Weer een jaar later ontstaat er iets van een cupsfeer in Hoorn. Caïssa meldt zich niet aan, maar GZ/De Eenhoorn houdt de eer hoog. Aris de Heer (3½-½), Chess Society Zandvoort (2½-1½) en Aartswoud (4-0) worden uitgeschakeld, waardoor de ploeg de laatste vier haalt. Purmerend is met 2-2 te sterk en in de strijd om de derde plaats schiet GZ/De Eenhoorn weer uit zijn slof: 3½-½ tegen VHS 3 (Haarlem).

En zo komen we aan bij het gedenkwaardige bekerseizoen 1993-1994. Voortaan wordt er niet meer geloot wie welke kleur aan het eerste bord heeft. De bezoekende ploeg speelt aan de oneven borden met de witte stukken. Voorts dienen beide ploegen vooraf af te spreken of ze bij een 2-2 eindstand loten of snelschaken.

Caïssa steekt in een goede vorm. In de competitie pakt het de titel in de tweede klasse A en haalt in het bekertoernooi verrassend – gezien zijn cuphistorie – de laatste vier. Het kwartet schakelt de derdeklassers Wieringermeer (Wieringerwerf) en SVS (Haarlem) en eersteklasser Magnus (Schagen) uit. Promotieklasser GZ/De Eenhoorn plaatst zich ook voor de halve finale, maar heeft een zwaarder programma. De jongste Hoornse ploeg verslaat de competitietegenstanders HWP (Haarlem) en Het Witte Paard 3 (Zaandijk) alsmede eersteklasser De Vennep (Nieuw-Vennep).

Op zaterdag 28 mei komen drie promotieklassers en tweedeklasser Caïssa in het Beverwijkse café De Eindspurt bijeen om om de NHSB-beker te schaken. Bij de loting voor de halve finale wordt de outsider gekoppeld aan Purmerend 2, de nummer vier van de hoogste NHSB-klasse. De Purmerenders hebben aan het eerste bord wit. Geen onbelangrijk detail, want bij een 2-2 uitslag treedt de schrapregel in werking. Eerst wordt de uitslag aan het vierde bord geschrapt en als de stand dan nog gelijk is, gaat een streep door de uitslag aan het derde bord. Overwinningen aan de hoogste borden zijn daarom waardevol.

Voor de tweede keer zit GZ/De Eenhoorn bij de laatste vier en neemt nu de eerste horde wel met succes. Jerrel Thakoerdien en Wilko van der Gracht zorgen tegen VHS 2 (Haarlem) voor een 2-0 voorsprong. Nico Hauwert stelt door op de valreep de promotiemogelijkheden van een witte pluspion ongedaan te maken met zijn remise tegen Rob Mol de finaleplaats veilig. Alexander Geerts verliest van Paul Eradus.

Wilko van der Gracht (links) - die van Paul Visser heeft gewonnen - en Caïssa-speler Aad Laan, die Warner de Weerd heeft verslagen, kijken naar de stellingen van de GZ/De Eenhoorn-toppers Jerrel Thakoerdien (Harry Tönis is net even weggelopen) en Nico Hauwert die met zwart tegen Rob Mol de finaleplaats veilig zal stellen.

Caïssa imiteert lange tijd zijn stadgenoot. De routine van Aad Laan is sterker dan het talent van de 16-jarige Warner de Weerd. Timo Bijkerk heeft ondertussen een interessante stelling opgebouwd en slaat een remise-aanbod van Ton de Veij af. Terecht zo blijkt. De zwartspeler moet door zetdwang de verdediging van twee pionnen opgeven en even later ook de partij.

Nog één remise is nodig voor een historische prestatie en bij Fred Avis lijken de beste kansen te liggen. In een open gevecht tegen Rolf de Brouwer is de strijdlust groot, maar het eindspel pakt in Hoorns nadeel uit. Na een kleine vier uur ziet het er zelfs slecht uit, want Dienie van den Berg kijkt tegen een ongunstig eindspel aan. Met een tiental seconden op de klok schuift Peter Holscher echter zijn h-pion door in plaats van de tweemaal aangevallen g5 pion van zwart te nemen. Door de goede positie van Dienies loper op de zwarte velden ontstaat zo een remise-eindspel. De opgelaten reacties in het Caïssa-kamp tonen aan dat iedereen beseft dat het bereiken van de finale aan een zijden draadje heeft gehangen.

In de NHSB-leeuwtijd hebben twee teams van VHS eens de finale gehaald, maar twee clubs uit één plaats is een unicum en daar zorgen Caïssa en GZ/De Eenhoorn voor. Purmerend eist de derde plaats voor zich op door VHS 2 met minimaal verschil te kloppen (de latere Caïssa-routiniers Peter Holscher en Rolf de Brouwer winnen allebei) en zo belanden we bij de ontknoping: de finale tussen twee Hoornse buren.

Weer brengt Jerrel Thakoerdien zijn team aan de leiding. Hij offert tegen Timo Bijkerk een pion voor ontwikkelingsvoorsprong, maar de witspeler geeft die – onnodig – terug. Na dameruil staan de Zwaagse stukken (toren en twee paarden) ongunstig en kan zwart toewerken naar stukwinst.

Fred Avis zorgt in een spectaculaire partij voor de gelijkmaker. Op weg naar het eindspel is er materieel evenwicht (dame, twee torens, twee lichte stukken, vijf pionnen), maar Alexander Geerts valt met een loper in plaats van met een toren de zwarte dame aan en dat wordt voor hem het begin van het einde. Alle stukken van Fred werken vervolgens uitstekend samen voor een schitterende slotaanval: 1-1.

GZ/De Eenhoorn weet dat twee remises voldoende zijn om de beker te winnen en Nico Hauwert komt dan ook met een aanbod. In een gelijkwaardige stelling gaat Dienie van den Berg verder, omdat alleen winst Caïssa helpt. Haar alles-of-niets schaak krijgt geen beloning. Na afruil van de laatste stukken wint wit een pion en is hij precies op tijd om zijn vrijpion te verdedigen.

Even later capituleert Aad Laan eveneens. Tegen Wilko van der Gracht verliest hij aan het einde van de opening een centrumpion, maar houdt zijn opponent daarna lang bezig. Zwart heeft beide torens en het loperpaar, wit stelt daar aan lichte stukken een paard met loper tegenover. Na een afruil blijven twee torens en lopers van ongelijke kleur over, terwijl Wilko en passant nog even een pionnetje meepakt. Als de torens van het bord gaan, kan zwart toewerken naar een vrijpion op de h-lijn en heeft hij op de damevleugel eveneens een pionnenmeerderheid. En op twee flanken verdedigen blijkt voor Aads koning en loper onmogelijk. Na de promotie naar de promotieklasse in het voorjaar van 1991 boekt de Hoornse club met het veroveren van de NHSB-beker zijn tweede grote succes in de nog korte historie.

Uit het clubblad van HSV De Eenhoorn van mei/juni 1994.

Wilko van der Gracht in 1994. Kampioen van Caïssa, snelschaakkampioen van Caïssa, Open Hoorns-kampioen, Westfries kampioen en met vijf uit vijf topscorer in het NHSB-bekertoernooi.

Voor Wilko van der Gracht komt daarmee een einde aan een zeer succesvol seizoen. In de eerste helft van 1994 kroont hij zich tot clubkampioen van Caïssa en pakt ook de snelschaaktitel. Als Caïssa-speler eindigt hij in het Westfries kampioenschap met het Eenhoorn-duo Jerrel Thakoerdien/William de Wit op de eerste plaats en wint beide barragepartijen. Het Open Hoorns bezorgt hem net geen score van honderd procent. Jochem Woestenburg (tweede met een punt achterstand) houdt hem in de vierde ronde op remise, de overige zes partijen leveren Wilko de volle buit op. Er is alleen geen prijs in de bondscompetitie. Daar moet hij en de club (HSV De Eenhoorn) nog twee jaar op wachten. Dat hoofdstuk komt volgende week aan bod.

Mei 1994: voor Caïssa en De Eenhoorn een bijzondere maand.

NHSB-bekerfinale Caïssa - GZ/De Eenhoorn 1-3:

 

 

 

 

De spelers van GZ/De Eenhoorn zijn Nico Hauwert, Jerrel Thakoerdien, Alexander Geerts en Wilko van der Gracht.

1 thought on “Bijzonder normaal (3)

  1. Zo, 1994 was indrukwekkend voor Wilko van der Gracht.
    En… ik kende hem al en ik wist dat ie schaker was.
    Trots op hem, nog steeds ; )

Reacties zijn gesloten.