Meer dan tien jaar geleden heeft Frans Bouwman (1927-2018) in een interview gezegd dat hij op jeugdige leeftijd van zijn opa boekjes van Max Euwe had gekregen om zich verder te bekwamen in het schaakspel. ,,We woonden toen in Oosterbeek, bij Arnhem. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd bij ons alles platgeschoten. Maar die boekjes hebben het overleefd.’’ Ze maken sinds gisteren deel uit van het archief van Caïssa-Eenhoorn.

Frans Bouwman (rechts) en Gerrit van der Hoff. In 2007 gefotografeerd voor het boek 'Hoorn in 50 verhalen', uitgebracht ter gelegenheid van het 650-jarig bestaan van de stad. Daarin vertellen beide oud-bestuursleden van Caïssa over hun herinneringen aan Max Euwe die drie keer in Hoorn heeft geschaakt.

Frans, oud-voorzitter en erelid van onze club, is enkele maanden geleden overleden. Zoon Peter kwam gistermiddag langs om een tas met schaakspullen aan Caïssa-Eenhoorn over te dragen. Daarin zaten naast de door Max Euwe geschreven boekjes ook veel notatieboekjes van Frans die in het seizoen 1963-1964 zijn debuut maakte in de clubcompetitie van Caïssa. Een goudmijn voor schrijver dezes. Zijn eerste partij in Hoorn – Frans was kort ervoor verhuisd vanuit Hillegom – werd op dinsdag 24 september 1963 gespeeld tegen Piet Langenberg. De sterke Bobeldijker zegevierde.

In die eerste periode trof hij vaak toppers als tegenstanders. Spectaculair was de strijd tegen Arie Bruidegom, drie weken later. Frans stond toe dat de zwarte dame op f3 een onverdedigde pion sloeg. Beide spelers hadden niet gerokeerd en de koningen en drie van de vier torens stonden nog op de beginvelden. Het offer stelde Frans in staat om met zijn dame een toren op b8 – met schaak – te veroveren en aansluitend de toren op h8. Maar Arie deed daarna precies hetzelfde. Zijn dame op f3 arresteerde eerst de toren op h1 (met schaak) en vervolgens die op a1. Ondanks een achterstand van twee pionnen keek Frans tegen een gelijkwaardige stelling aan. Met 23. De5 had hij remise kunnen afdwingen. Het gespeelde 23. Df6+ leidde echter een nederlaag in.

De notatie van de partij Frans Bouwman - Arie Bruidegom, gespeeld op 15 oktober 1963.

Dankzij oude notatieboekjes krijg je een beeld van hoe er vroeger werd geschaakt. Frans Bouwman was een aanvaller. Op 22 oktober 1963 stond de bondswedstrijd Caïssa – Caïssa 2 op het programma, in de tweede klasse A van de NHSB-competitie. De oud-penningmeester van schaakclub De Uil uit Hillegom koos tegen clubgenoot Thiemann voor het Koningsgambiet. Frans had steeds het initiatief en gaf op de 25^e zet mat. Het sterkste tiental van Caïssa won met 8-2 en eindigde – ondanks tien bordpunten meer – gelijk met Wieringermeer op de eerste plaats. De eerste beslissingswedstrijd leverde geen winnaar op, de Hoornse schakers zegevierden met 6-4 in de tweede.

Ik heb dankzij die notatieboekjes niet alleen partijen van Frans Bouwman, maar ook van bijvoorbeeld Freek Homan, in 1928 lid van Caïssa geworden, onderwijzer Willy Schraa, Bert Buitink sr, Minne Betzema, Willem Hart, Gerard Haring en Nico Tonneman, om een aantal andere Caïssa-spelers te noemen. Met hun eigen manier van spelen hebben ze allemaal een bijdrage geleverd aan de sfeer op de clubavonden en aan de rijke historie van onze vereniging.