Om met John Watts te spreken: ,,So long.’’ Tot ziens, Fischer Z. De vraag is alleen: tot wanneer? Het Amsterdamse schaakteam versloeg gistermiddag Caïssa-Eenhoorn 2 met 6½-1½ en nam dankzij iets meer bordpunten de koppositie in 3C over van stadgenoot VAS 2. Ons tweede team moet zijn laatste wedstrijd (op 11 mei thuis) winnen om zich op het niveau van de derde klasse te handhaven.

John Watts is de zanger – met de hese stem en schrijver van ‘So long’ – van de Engelse popgroep Fischer-Z (met streepje). De in juni 1982 opgerichte schaakvereniging Fischer Z (zonder streepje) dankt er mede zijn naam aan. De Britse band heeft zich laten inspireren door een term uit de statistiek: Fishers z (zonder c), vernoemd naar de Engelse wetenschapper Ronald Fisher. En dan hebben we nog Bobby Fischer (met c) die ook een rol speelt. De Amerikaanse schaaktopper wilde nog wel eens, als hij zijn zin niet kreeg, niet spelen. Fischer Z kun je uitspreken als ‘Fischer, zet!’ In de betekenis van: Fischer, doe een zet! Speel! De band tussen de schaakvereniging en de oud-wereldkampioen zet zich voort in ‘Reykjavik’, vroeger de naam van het clubblad en tegenwoordig de naam van het onlinebulletin op de website.

‘So long’ is de tweede hit van Fischer-Z, in juni/juli 1980. Als we aan het einde van een teleurstellende middag afscheid nemen van Bram van Dijk – een van de oprichters van Fischer Z – en de Amsterdamse spelers, gaat de handdruk gepaard met een ‘misschien tot ziens’. In de slotronde treffen beide achttallen concurrenten. De hoofdstedelijke ploeg moet mede-titelkandidaat Leiderdorp van zich af zien te houden en hopen dat nummer 2 VAS 2 bij Amsterdam West niet uit zijn slof schiet. Caïssa-Eenhoorn 2 heeft op zaterdag 11 mei in De Kreek maar één doel: winnen van Kennemer Combinatie 3. In dat geval handhaven onze clubgenoten zich en degraderen de Haarlemmers en Amsterdam West.

Voor de vierde keer heeft Fischer Z, dat nog nooit in Hoorn heeft gespeeld, een thuiswedstrijd tegen een team van Caïssa-Eenhoorn. Voor de vierde keer ook wordt er in een andere omgeving geschaakt, ditmaal in het roemrijke café Batavia 1920. Bekend van het internationale toernooi. Een maand geleden werd de elfde editie gewonnen door Arthur Pijpers, met grootmeester John van der Wiel en de toch sterke IM-speler Stefan Kuipers onderaan in de tienkamp.

Bram van Dijk en een schaakvriend stonden aan de wieg van Fischer Z, toen ze uitgekeken raakten op hun clubs (respectievelijk VAS en Zukertort Amstelveen). Aan de bar halen we veel oude koeien uit de sloot. Af en toe komt Robbert van ’t Kaar, een van de leden van het eerste uur en opponent van onze teamcaptain Joseph Molenaar, erbij staan. Ze kennen diverse spelers van Caïssa-Eenhoorn die in Amsterdam wonen. Vlak achter ons zie je in een nis, op anderhalve meter boven de grond, een open haard met daarnaast een fles wodka van vierenhalve liter. In het café spreekt de barman geen Nederlands en verreweg de meeste bezoekers praten in het Engels, Duits en Frans tegen elkaar. Toch straalt het etablissement de sfeer van ‘where everybody knows your name’ uit.

Er wordt geschaakt in twee donkere – dit slaat op de kleur van het vele hout – zaaltjes. De spelers aan de hoogste vier borden hebben uitzicht op de Schreierstoren, waarin het VOC-café zit. We kijken er nog eens goed naar. Binnenkort wordt de naam van het café veranderd, omdat oplichters onder het mom van een protest tegen het slavernijverleden van de Vereenigde Oostindische Compagnie de ondernemer en het personeel hebben bedreigd. Nog even en diezelfde oplichters, die hun aanwezigheid op Aarde mede danken aan de VOC, gaan problemen maken over het schaken als ‘gewelddadige sport’ en de kleuren wit en zwart.

Maar op deze zaterdagmiddag overheerst de drukte in het centrum van Amsterdam, waar op de Geldersekade een groep een vrijgezellenfeest viert met politiepetten op. Als onze tweedebordman Nick Manshanden naar buiten kijkt, loopt een gids met een vlaggetje op de Oudezijds Kolk om over de schoonheid van de stad te vertellen. Het grachtje ernaast is onderdeel van een geliefde route voor rondvaartboten die vol mettoeristen zitten. Na een paar minuten heeft Nick een broodje gegeten en zet zich weer aan het tweede bord om in een goede stelling verder te gaan.

Hij is de eerste die voor een Hoornse score zorgt. Nick neemt het op tegen Jos Teeuwen die tijdens de eerste wedstrijd van Fischer Z tegen een team van onze club, op 3 november 2001, Peter Doggers op remise hield. De Gesloten Siciliaan wordt aantrekkelijk na de tegengestelde rokades, met de korte variant bij zwart. Zijn aanvalsterrein ligt op de damevleugel, maar na dameruil wint Nick een pion op f4. Meteen ontbrandt de strijd. De ervaren Amsterdammer laat zijn torens en de witveldige loper uitstekend samenwerken. Met een zwarte koning in de penning geeft wit de kwaliteit om de stelling van zijn opponent te ontregelen. Er zit niet veel meer in dan remise en als de zwartspeler de kwaliteit teruggeeft, wordt dat resultaat op het notatieformulier geschreven.

 

Daarmee komt de stand op 2½-½. Sjors Broersen treft in Niels Bouton een sterke tegenstander. Een half jaar geleden leverde Sjors’ winstpartij in de vierde ronde een score op van negen punten uit de laatste tien bondspartijen, maar de jonge vader mist de vorm van die succesvolle periode. Vanaf het begint staat hij, met zwart, onder druk en moet opboksen tegen een sterk Amsterdams paard op d5. Als er een vork dreigt met materiaalverlies, staakt hij zijn verzet. Serieus tegenspel is er niet.

Naast hem delft Jochem Woestenburg eveneens het onderspit. Er zijn van die dagen en van die partijen dat het niet lukt en Jochem maakt het in café Batavia 1920 mee. Maarten Veldt, die in december 2003 Eenhoorn-routinier Nico Hauwert versloeg en negen jaar geleden Arjon Buikstra, tekent voor zijn derde ‘1’ tegen een speler van onze vereniging. Slechte pionnen, slechte velden, wit krijgt geen enkele kans om zich terug in de partij te vechten.

Na de remise van Nick Manshanden liggen er op verschillende borden kansen op succes. Een tegenvaller is daarom de nederlaag van Joseph Molenaar. Met ver opgerukte pionnen op de damevleugel zet hij witspeler Robbert van ’t Kaar onder druk. Beide spelers houden de spanning in de stelling en dat voert zwart één zet te lang door. Met 24. dxc4 wordt een begin gemaakt van een afruil die Joseph in de problemen brengt. De meeste Amsterdamse stukken staan net iets beter, waardoor de teamcaptain van het Hoornse achttal de kwaliteit verliest en een pion. Hij sputtert nog even tegen, maar de Fischer Z-speler is te goed om de winst te laten glippen.

 

Arjon Buikstra heeft wit tegen Casper Blaauw die in de eerste Fischer Z-HSV De Eenhoorn-wedstrijd in 2001 Daan Zult versloeg. In veel partijen bouwt de thuisploeg in de loop van de middag tijdvoordeel op en dat is ook aan het derde bord het geval. Arjon raakt een half uur achter en heeft op weg naar de eerste controle af en toe een handvol seconden over. Tijdens een lange fase van manoeuvreren zijn er wat zwakke plekken in de stelling van wit ontstaan. Rond de dertigste zet mist de zwartspeler echter de beste voortzetting, maar in een gelijkwaardige stelling staat Arjon toe dat de d-lijn open valt en dat breekt hem op. Zwarts dame komt in zijn verdediging, de koningstoren sluit de witte vorstin in en dan is er nog een sterke loper op b7. Hier is geen verweer tegen mogelijk.

 

Kopvrouw Robin Duson doet het aanvankelijk uitstekend tegen Roland Verdonk. Ze wint op de damevleugel een pion, maar verzuimt van haar voordelige stelling te profiteren. Wits pion op e4 wordt belaagd en die verdwijnt ook van het bord. Omdat daarmee de verdediger van een pion op d5 wegvalt, verliest Robin die eveneens. Ze gaat een toreneindspel met haar paard contra een Amsterdamse loper in met een pion achterstand. De lichte stukken en enkele pionnen worden geruild, maar als de hoofdstedelijke koning zich als extra aanvaller meldt, ziet het er slecht uit voor de witspeelster. Robin verzet zich tot het uiterste en voor haar opponent is het zoeken naar de juiste zetten om een pion op e2 te laten promoveren. Na ruim zeventig zetten is verlies evenwel niet te voorkomen.

 

Bij de stand van 5½-½ zijn Ardjan Langedijk en invaller Roy Kerkhoven nog bezig. Ardjan lijkt lange tijd op weg naar de enige Hoornse partijzege. Met 16. … b5 verspeelt Herman Neufeglise de verdediging van een loper op c6 en meteen slaat wit toe: e5. De pion valt direct een paard op f6 aan en indirect een loper op g7. Zwart kan de schade beperkt houden tot de kleine kwaliteit: hij heeft een toren tegen twee lichte stukken voor zijn opponent. De stelling ziet er evenwel niet gemakkelijk uit. Er wordt veel geruild en beetje bij beetje begint de zon meer te schijnen voor Ardjan. Cruciaal is zijn antwoord op 37. … Da2+. Met veel ruimte op het bord zoekt de witte koning bescherming op h3, maar de zwartspeler krijgt de kans om op de witte velden te domineren. Er hangt een paardvork in de lucht en de zet wordt ook uitgevoerd. Wit kan de kwaliteit niet winnen, omdat het paard de sterke dame moet temmen. Ardjan doet het toch en hoewel hij twee lichte stukken meer heeft, is het eindspel niet te winnen. Door de veelheid aan schaakjes kan de Amsterdammer het paard en de loper veroveren en met gelijk materiaal wordt de vrede getekend.

 

Roy Kerkhoven zit dan in het eindstadium van een Houdini-act. Na zes zetten synchroon Engels volgt een korte strijd om het centrum. In een gecompliceerde stelling kost een afruil hem een pion. Roy krijgt enerzijds een vrijpion op b4 en moet anderzijds de aanvalskansen van oud-KTV-speler Frans Smit via witte diagonalen en een goed paard op f5 in de gaten houden. Hij verliest een tweede pion, terwijl zijn vrijpion de tweede rij bereikt. Ondertussen speelt zwart dermate lastige zetten dat de Amsterdammer zijn voorsprong van een half uur moet inleveren. Na dameruil ontstaan een toreneindspel met lopers van ongelijke kleur. De Hoornse koning arriveert eerder in het centrum en helpt mee om de stelling onder controle te houden. Met weinig tijd op de klok tonen beiden zich tevreden met remise.

 

Ondanks de derde 6½-1½ nederlaag voor de vice-kampioen van 2017-2018 hoeft de competitie niet in mineur te eindigen. Caïssa-Eenhoorn 2 heeft nog 4½ punt nodig om ook volgend jaar derdeklasser te zijn. Die score moet op zaterdag 11 mei worden veilig gesteld in de thuiswedstrijd tegen Kennemer Combinatie 3.