Voor een schaker en schaakster is ‘schaakmat’ het mooiste woord dat hij of zij kan zeggen. Want dat betekent dat de partij is gewonnen. In de derde les van Caïssa-Eenhoorns online startcursus besteedt docente Robin Duson aandacht aan het schaakmat geven.

Schaakmat.

Een week eerder kregen de deelnemers diagrammen te zien van aangevallen stukken. ,,Maar nu is het niet zo maar een stuk dat wordt aangevallen, maar de koning’’, begint de drievoudig Nederlands jeugdkampioene uit Hoorn. ,,En dat betekent dat je schaak staat. Daar moet je iets aan doen’’, vervolgt ze, met de nadruk op ‘moet’. ,,Namelijk zorgen dat je niet meer schaak staat.’’

Docente Robin Duson: ,,Als je schaak staat, moet je dat opheffen.''

Manier 1: door met de koning weg te gaan, naar een veilig veld.

Manier 2: door het schaakgevende stuk te slaan.

Manier 3: door een stuk tussen de koning en het schaakgevende stuk te plaatsen.

Drie manieren in één diagram. De koning kan weggaan, de schaakgevende toren kan worden geslagen en het paard kan ertussen worden geplaatst.

Daar zijn verschillende manieren voor. De eerste is gewoon weggaan, naar een veilig veld. Een van de deelnemers vraagt wat er gebeurt als je dat per ongeluk niet doet. ,,Heb je dan verloren?’’ Dat gebeurt niet, maar je hebt dan een onreglementaire zet gedaan en dat mag ook niet. Dat wordt hersteld met het uitvoeren van een reglementaire zet.

Een tweede manier is door het schaakgevende stuk te slaan. Robin blikt nog even terug naar de tweede woensdagavond, waar ze onder meer het thema ‘verdedigen door slaan’ behandelde. Ze werkt veel met diagrammen en met de duidelijke uitleg maakt het dat de les goed te volgen is.

Tussenplaatsen is een derde mogelijkheid om schaak op te heffen en alle cursisten zien dat er een stuk wordt gezet tussen de eigen koning en het schaakgevende stuk. In sommige diagrammen zijn meerdere opties mogelijk en dat geeft de gelegenheid om aan de deelnemers te vragen welke de beste is: weggaan of tussenplaatsen?

In het tweede deel van de derde les komt het schaakmat geven aan bod. Het woord heeft menig oprichter van een schaakvereniging geïnspireerd tot het bedenken van de clubnaam. Anno 2021 telt het gebied van de Noordhollandse Schaakbond (NHSB) er anderhalf. Schaakmat, sinds 1934 en gevestigd in Zuid-Scharwoude, is de hele. Het halfje komt uit Den Helder. MSC is de afkorting van Morphy Schaakmat Combinatie, in 1948 ontstaan uit een fusie tussen Morphy en Schaakmat. Kort voor de Tweede Wereldoorlog is in de Rooms-Katholieke Westfriesche Schaakbond de Grootebroekse club Schaakmat actief geweest.

Het logo van Schaakmat uit Zuid-Scharwoude.

Schaakmat op het bord houdt in dat de koning schaak staat en er geen enkele manier is om dat op te heffen. Robin geeft een aantal voorbeelden en laat daarna verschillende stellingen zien, waarin de cursisten een dame en later een pion op het bord moeten plaatsen om schaakmat te geven. Ze laat ook enkele soorten schaakmat zien, zoals het stikmat en het mat achter de paaltjes. Iemand wil weten hoe je dat bij het noteren moet opschrijven en de Caïssa-Eenhoorn-speelster geeft aan dat + schaak betekent en # schaakmat. Dus 32. Dc8+ betekent dat op de 32^e zet de dame schaak geeft op veld c8, terwijl 44. Tb2# betekent dat op de 44^e zet de toren schaakmat geeft op veld b2.

Dc8# is mat achter de paaltjes.

Aan het einde van weer een snel voorbijgaand uur complimenteert een deelnemer Robin voor de opbouw van de lessen. ,,Ik denk dat ik de komende week een partij ga spelen met mijn dochter’’, zegt hij. Benieuwd hoe het gaat.