De deelnemers aan de online startcursus van Caïssa-Eenhoorn krijgen op de laatste woensdagavond een onverwachte klus. Ze moeten een gevangenis bouwen. Komt er een nieuwe Glasbak in Hoorn?

Er is een gevangenis gebouwd voor de cursisten van Caïssa-Eenhoorn.

Al snel legt schaakdocente Robin Duson uit wat dat betekent. Het hoort bij het matzetten en daarmee het winnen van een partij. Binnen de gevangenis heeft de koning nog wel bewegingsvrijheid, maar hij kan er niet uit. Je moet de gevangenis steeds kleiner maken, al moet je wel opletten dat er geen patstelling ontstaat. Want dan is de koning eigenlijk ontsnapt. De speelster van Caïssa-Eenhoorn laat een aantal voorbeelden zien hoe dame en koning heel goed samenwerken om de koning van de tegenstander naar de zijkant of de hoek van het schaakbord te dwingen en hem daar mat zetten.

De bedoeling is om de gevangenis steeds kleiner te maken...,

...maar wel zorgen dat de koning in de gevangenis zich nog kan bewegen.

In de vijfde en laatste les komen de schaakregels aan bod die nog niet zijn behandeld. Robin begint met ‘en passant’, Frans voor ‘in het voorbijgaan’. Een pion op het beginveld heeft twee mogelijkheden: één veld vooruit of twee velden vooruit. Bij twee velden vooruit ontstaat een oneerlijke situatie, als de pion naast een pion van de tegenstander komt te staan. Want dan mist de laatstgenoemde pion de mogelijkheid om te slaan. Het uitgangspunt is dat elke pion de pion op de lijn ernaast moet kunnen slaan. Om dat ook mogelijk te maken na de ‘tweeveldenregel’ is het en passant bedacht. Dan kan de pion aan zet in het voorbijgaan de pion nemen die twee velden vooruit is gegaan.

Het begin van en passant. De witte pion moet de zwarte kunnen slaan en de zwarte pion moet de witte kunnen slaan, dat is wel zo eerlijk. Maar als zwart ... g7-g5 speelt, kan wit niet slaan en dat is niet eerlijk. Met en passant fxg6 (de pion slaat altijd schuin) kan dat wel.

Daarna heeft de drievoudig Nederlands jeugdkampioene het over remise. Een remise-uitslag is een gelijkspel. Dat wordt bereikt bij te weinig materiaal (alleen twee koningen op het bord) of onvoldoende materiaal (een koning met loper of een koning met paard kan nooit winnen tegen een koning alleen), bij driemaal dezelfde stelling en de vijftigzettenregel. Die laatste is ingevoerd om te voorkomen dat iemand onnodig lang blijft doorspelen. Je kunt remise aanbieden en als de tegenstander het accepteert wordt de uitslag ½-½.

Remise is het ook bij pat, nog zo’n schaakterm. Pat wil zeggen dat een speler of speelster aan zet is, maar niets kan doen. Hij of zij mag zichzelf nooit schaak zetten en als andere stukken niet kunnen worden gebruikt, is het pat. Robin vertelt dat het wel eens gebeurt dat iemand met veel materiaal voorsprong niet goed oplet en door een verkeerde zet voor een patstelling zorgt. Ook zijn er valstrikken en trucjes om pat te krijgen. Handig om te weten, als je achter staat.

Wit heeft meer stukken, maar als zwart aan zet is, is het pat. De koning en de pion kunnen geen kant op.

Met zwart aan zet, is dit ook een patstelling. De loper mag niet worden gespeeld, want je mag jezelf niet schaak zetten.

Opletten voor pat. Als de koning de toren slaat, is het pat. Als de dame de toren slaat, is het geen pat.

Het uur vliegt weer voorbij en aan het einde van de laatste les nemen Robin en Caïssa-Eenhoorn-voorzitter Robbert van Dijkhuizen afscheid van de cursisten. Met de opgedane kennis van de afgelopen vijf woensdagavonden kunnen de eerste partijen worden gespeeld.

Schaakdocente Robin Duson voor de laatste maal in beeld tijdens de vijfweekse online startcursus van Caïssa-Eenhoorn.