Caïssa-Eenhoorn heeft in bijna honderd jaar honderden leden gehad. Van veel (oud-)clubgenoten heb ik partijen en die verzameling hoeft niet in een kast bewaard te blijven. Daarom gaat de deur open, wordt het stof verwijderd en komen in de serie ‘De terugzet’ herinneringen te voorschijn. In deel 2: Arend Stapel.

Arend Stapel is simultaangever in de kloksimultaanwedstrijd van dinsdag 12 juni 2012, de laatste clubavond in de historie van Caïssa. De toenmalige penningmeester heeft zojuist een zet gedaan tegen de huidige voorzitter Robbert van Dijkhuizen. Op de voorgrond denkt Roel Ridderikhoff na.

Arend Stapel behoeft nauwelijks introductie. Op de laatste jaarvergadering trad hij, na een kwart eeuw penningmeester te zijn geweest, als bestuurslid af en is in die functie de langstzittende in de historie van onze vereniging. Arend heeft de jeugd getraind en was – als officieel schaaktrainer – bij cursussen docent. Hij werd in de eerste helft van de jaren zeventig lid van Caïssa en maakte uitstapjes naar Schada en De Groene Zes, toen hij in Berkhout en Grootebroek woonde. Maar de Hoornse clubavonden en de bondscompetities meegerekend zit hij dik boven de duizend partijen bij Caïssa en Caïssa-Eenhoorn.

Arend doet regelmatig mee in simultaanwedstrijden. Die zijn een populair onderdeel bij jubilea en worden vaak georganiseerd om de schaaksport te promoten. Ook is menig schaakvereniging opgericht na een simultaanwedstrijd.

In de jaren vijftig zijn simultaanseances enorm populair. Het begint eigenlijk in 1954, als De Waarheid in Amsterdam negentig amateurs laat spelen tegen de Russische grootmeesters Andor Lilienthal en Salo Flohr  en Berry Withuis (schaakmedewerker van het communistische dagblad). ,,De directie van De Waarheid bood de grootmeesters als aandenken een vulpen aan’’, is de volgende dag (29 september) in de krant te lezen.

Vier jaar later betalen schaakverenigingen grif f 350 om Michail Botvinnik als simultaanspeler in actie te zien. Op uitnodiging van Withuis verblijft de wereldkampioen, zijn vrouw Gayane en Salo Flohr drie weken in Nederland. Enerzijds om deel te nemen aan een zeskamp in Wageningen, anderzijds om voor, tijdens en na dat toernooi simultaanpartijen te spelen. In hotel De Wageningse Berg zegeviert Botvinnik, voor Hein Donner, Flohr, Theo van Scheltinga, Hans Bouwmeester en Frits Roessel. In de periode 26 oktober-16 november worden 32 simultaanseances georganiseerd. Met de twee Russische toppers en met Max Euwe, Donner, Bouwmeester en Withuis als simultaangevers die samen bijna duizend partijen spelen. Door het grote succes komt er in 1959 een vervolg met Paul Keres, Euwe en nog tien ‘eenzame strijders’.

Vanaf 1960 sponsort Vroom & Dreesmann het initiatief dat als V & D-simultaantoernee tot 1975 stand houdt. De opzet is om na het Hoogoven-toernooi deelnemers aan het evenement in Wijk aan Zee een toer te laten maken door Nederland. Zo zijn in 1960 in Alkmaar – een van de tien steden – zes topspelers actief. In 1972 meldt Arend Stapel zich in de kaasstad aan als deelnemer en houdt grootmeester Hein Donner op remise.

En zo komen we bij de partij die in deze ‘Terugzet’ is opgenomen. Het Hoogoven-toernooi staat in 1973 voor de 35^e keer op het programma en het organisatiecomité sluit aan bij de simultaanmanie. Het komt op het idee om de lustrumviering in vijf Noord-Hollandse plaatsen te houden. Winst of remise levert de amateur een uitnodiging op voor een dagje Wijk aan Zee. Na Den Helder, Heerhugowaard, Wormerveer en Aartswoud spelen op donderdag 30 november 1972 in de Hoornse Parkschouwburg bijna honderd amateurschakers tegen grootmeester Hein Donner, internationaal meester Rob Hartoch en Nederlands kampioen Coen Zuidema.

Het Dagblad voor West-Friesland van de volgende dag. Burgemeester Freerk Tjaberings doet overigens zijn tweede zet, want op het eerste bord is al e4 gespeeld.

Arend krijgt Hartoch tegenover zich. De 25-jarige Amsterdammer is nog niet zo lang internationaal meester en geldt als opkomende ster. In een Konings-Indische partij neemt wit meteen het initiatief. Met de dertiende zet (… b6) brengt de Caïssa-speler zichzelf enigszins in de problemen door het gedeeltelijk openen van de diagonaal naar a8. De simultaangever speelt direct 14. e5 en valt daarmee een paard aan, terwijl zijn loper naar de toren op het hoekveld kijkt. Het resultaat is dat zwart het pionnetje pakt en met kwalitatieve achterstand verder moet. Door enkele lichte stukken te ruilen zadelt hij de Watergraafsmeer-speler met een dubbele dubbelpion op. Hartoch mist op de 27^e zet een kans om nog een kwaliteit te winnen. Heel handig ruimt Arend alle Amsterdamse pionnen op de damevleugel op, waardoor hij zich kan concentreren op de andere flank die er met vier verbonden pionnen solide uit ziet. De twee werken toe naar een eindspel van een witte toren contra een zwart paard, waarbij de zwarte pionnenstructuur op de koningsvleugel veel beter is. Hartoch probeert nog wel iets, maar zijn opponent geeft geen krimp en heeft inmiddels een remisestelling bereikt. Als wit zijn tweede pion verliest, beseft hij dat er niet meer in zit dan een halfje.

Deelnemerskaart 22 voor de simultaanpartij tegen Rob Hartoch.

De notatie, met handtekening van de Amsterdamse internationaal meester.

Rob Hartoch verliest van Jan Dekker (Schaaklust) en Dick Wulf (Caïssa). Ook Jan van Kalken (Caïssa) houdt hem op remise, net als P. de Bruin en E. Zachte. De succesvolle deelnemers aan de simultaanwedstrijden worden op maandag 29 januari 1973 – de slotdag van het Hoogoven-toernooi is op 3 februari – ontvangen in Velsen-Noord, waar ze de bedrijfsfilm ‘Blik op staal’ zien. Daarna brengen ze een bezoek aan een aantal fabrieken (hoogovens, staalfabriek, walserijen) en krijgen, weer terug in het ontvangstcentrum in Velsen-Noord, frisdrank aangeboden. Rond half vijf vertrekt een autobus naar hotel Kennemerduin in Wijk aan Zee, waar de amateurschakers de wereldtoppers kunnen volgen tijdens hun partijen uit de tiende ronde. Michail Tal zal enkele dagen later het toernooi winnen (10½ punt), voor zijn landgenoten Joery Balasjov (10) en Evgenij Vasjoekov (9). Hein Donner, Rob Hartoch en Coen Zuidema, de simultaangevers in Hoorn, eindigen met Hans Ree bij de onderste vier. Het dagje uit eindigt met een door het Hoogoven-concern aangeboden diner, waar ook de grootmeesters in internationaal meesters aan tafel zitten.

De uitnodiging voor het dagje uit.

Arend is door de jaren heen een succesvolle simultaannemer. Begin 1997 viert Caïssa zijn 75^e verjaardag met een feestavond, waarop Nederlandse kampioene Erika Sziva simultaan geeft. Zij moet haar meerdere erkennen in de zwartspeler. En in de zomer van 2016 wordt het EK en het jeugd-WK openwaterzwemmen in Hoorn gehouden en is een simultaanwedstrijd met Arlette van Weersel een onderdeel van het omlijstend programma. In een tent op het Baatland (tegenover de Hoofdtoren) verslaat de penningmeester als enige de topspeelster van Caïssa-Eenhoorn.

Arend is overigens zelf ook simultaangever geweest, bij Schada. Zijn eerste optreden in Berkhout levert verlies op (4½-6½ voor de elf simultaannemers), maar daarna heeft hij meer succes en komt tot de winnende scores van 6-3, 8½-2½ en 7½-1½. Zoals veel clubgenoten hebben ervaren op de laatste avond van het seizoen in de traditionele kloksimultaanwedstrijd, is het toch iets aparts om in je eentje aan meerdere borden de zetten te doen.