Caïssa-Eenhoorn heeft in bijna honderd jaar honderden leden gehad. Van veel (oud-)clubgenoten heb ik partijen en die verzameling hoeft niet in een kast bewaard te blijven. Daarom gaat de deur open, wordt het stof verwijderd en komen in de serie ‘De terugzet’ herinneringen te voorschijn. In deel 6: Nikolay Khachaturian.

Nikolay Khachaturian (links) als tweedebordspeler van HSV De Eenhoorn 4 in actie in de thuiswedstrijd tegen Aartswoud 4, op 23 april 2004.

Een van de opvallendste debutanten in de clubcompetitie van Caïssa is Nikolay Khachaturian. Hij speelt op dinsdag 15 oktober 2002 zijn eerste partij en tegenover hem zit Willem Meyles, de nummer 5 van het seizoen ervoor en ook al driemaal op de derde plaats geëindigd. Niemand bij de vereniging kent de uit Armenië afkomstige Nikolay, overigens al zo’n twee jaar lid van HSV De Eenhoorn. Met zwart zorgt hij voor een verrassende overwinning op de Hoornse routinier die door vakantie een dikke maand later aan de competitie is begonnen. Een week later verslaat de debutant Wout Druijf, daarop volgt een remise tegen Henk Sijm en ook Kees Wessels moet zijn meerdere in hem erkennen. Ondertussen heeft de 63-jarige Nikolay 3½ uit vier en door zijn achternaam en het feit dat hij uit een voormalige Sovjet-republiek komt, wordt door menig Caïssaan al voorzichtig gemompeld dat hij misschien een onbekende grootmeester is.

Hans de Vries prikt die ballon door. Hij is in de elfde ronde de eerste die Nikolay met een nul opzadelt. De nieuwkomer zal dat seizoen nog zeven keer verliezen. In 21 partijen bereikt hij een puntentotaal van twaalf: elfmaal winst, tweemaal remise. Opvallend is dat Nikolay – in mei 2008 overleden – in de zes seizoenen bij Caïssa steeds minimaal tien partijen heeft gewonnen, niet vaak het punt deelde en op een score van vijftig procent uitkomt: 138 partijen (62-16-60), 70 punten.

Zijn naam wordt op verschillende manieren geschreven. Bij de KNSB is hij als ‘Nicolaij Khachaturijan’ geregistreerd geweest, maar hij heeft als ‘Nikolay Khachaturian’ zijn laatste rustplaats gekregen op Hollands Hof in Hoorn en die schrijfwijze houd ik aan. In Rusland (eerder in de voormalige Sovjet Unie) en nog een aantal landen wordt het cyrillisch alfabet gebruikt en door een verschil in interpretatie is de ‘vertaling’ van een naam of een woord niet altijd hetzelfde. De een gebruikt de internationale regels, een ander de Engelse en de derde haalt de Nederlandse regels, gebaseerd op de klank, erbij.

Nikolay wordt in Eenhoorns eerste clubblad van het seizoen 2000-2001 voorgesteld.

Uit De Eenhoorngazet van oktober 2000.

In het clubblad van december wordt wat meer duidelijk. ,,Een gezellige avond bij de heer Nikolay Khachaturian thuis. En als tolk een zoon, heeft alles opgelost. Door een val met de fiets, pijn in schouder en hand ging het schrijven niet zo goed. Van de klok terugzetten en dan uitspelen hadden beiden nog nooit gehoord. Niet zo verwonderlijk, hier is dit ook nog maar een aantal jaren zo. Kwaad was hij zeker niet, alleen teleurgesteld. Jammer genoeg na de koffie en koek en de uitnodiging om de volgende keer mijn vrouw mee te nemen, liep ik de deur uit met de verkeerde schoenen aan.’’

Het is niet bekend wie dit berichtje heeft geschreven. Uit eigen ervaring weet ik dat het in oriëntaalse kringen gebruikelijk is om in huis de schoenen uit te trekken. Het lijkt er op dat de auteur dezelfde maat heeft als Nikolay of zijn zoon.

Anderhalf jaar voor zijn entree bij Caïssa zorgt de Armeense schaakliefhebber voor een soortgelijke situatie bij HSV De Eenhoorn. Ardjan Langedijk – dan qua sterkte vergelijkbaar met Willem Meyles – is teruggekeerd bij de club en zijn eerste partij is tegen Nikolay. Die eindigt in remise. ,,Belangrijker was dat Ardjan praten kon met Nikolay en de anderen ademloos zaten te luisteren’’, is in het clubblad van februari 2001 te lezen.

Op 26 oktober 2001 maakt Nikolay zijn debuut in de NHSB-competitie. Hij heeft meteen een plaats gekregen in het derde achttal en vormt met Jasper Seelemeijer, Rolf de Brouwer, Piet Aardenburg, Bart Blasweiler, Holger Bonte, Bas Dudink en Niels Out (bordvolgorde) het basisteam. Qua niveau bepaald geen onaardige ploeg. En daarin presteert de debutant goed. Hij wint die eerste partij, van Schaaklust-speler G. Kooiman, en onderscheidt zich ook in de volgende maanden. Zo lijkt een sensatie in zicht op 6 december. De Eenhoorn 3 treft in Alkmaar DJV 2 dat zijn eerste twee wedstrijden verloor en daarin slechts twee bordpunten heeft verzameld. Maar de reserves van De Juiste Voortzetting leiden in buurthuis De Ambacht met 4-3, als Nikolay nog bezig is tegen J. de Haan. Aan het zevende bord zegeviert wit, waardoor ‘Driehoorn’ gelijkspeelt en in de titelrace wat minder averij oploopt.

Uit De Eenhoorngazet van januari 2002.

In de vierde ronde zorgt De Eenhoorn 3 voor een historische uitslag. Op 1 februari 2002 verslaat het De Pionier (Benningbroek) met 8-0. Niet eerder heeft een bondsteam van de Hoornse vereniging voor een maximale score gezorgd. In een vooruitgespeelde partij tekent Piet Aardenburg tegen Klemens Schäffer voor de openingstreffer en op de wedstrijdavond zelf is Nikolay binnen een half uur klaar. Na de 2-0 loopt het op rolletjes tegen een team dat van vergelijkbaar niveau is als DJV 2.

Uit De Eenhoorngazet van maart 2002.

Uiteindelijk pakt hij in zeven bondspartijen vier punten. Daar zitten geen halfjes bij, want de bescheiden Nikolay speelt altijd op winst en deelt niet vaak het punt. Zo zitten bij zijn 138 partijen op de clubavonden van Caïssa slechts zestien remises. De Eenhoorn 3 promoveert als beste nummer 2 van de derde klasse B en achteraf gezien is Nikolays succes in Alkmaar van groot belang geweest. Bij remise was Aartswoud 2 gepromoveerd en niet het Hoornse achttal dat nu een fraaie opmars kan continueren.

De club wordt ondertussen in de breedte sterker, waardoor Nikolay op basis van zijn rating in het vierde bondsteam belandt. Op 21 november 2003 staat ‘Nikolay-Nicolai’ op het wedstrijdformulier van HSV De Eenhoorn 4 – Heerhugowaard 4. De Hoornse schaakliefhebber treft met wit Auke Nicolai als opponent. Het is een aparte vrijdagavond in De Huesmolen. De datum is door de bond gewijzigd, maar niemand van de thuisclub weet dat. Teamleider Ronald van Ewijk – anno 2021 lid van Heerhugowaard – hoort het pas de volgende dag. Zes man bezoeken de clubavond, onder wie Jan van Kalken die en passant twee invallers regelt en zo kan er toch worden geschaakt. Als Nikolay Nicolai verslaat en de stand op 4-0 brengt, vragen de gasten of de koffie in De Huesmolen niet lekker is. In alle commotie is vergeten de Heerhugowaarders koffie aan te bieden.

Hij pakt bij De Eenhoorn verschillende prijzen mee. Zo legt Nikolay in de voorjaarscompetitie van 2003 beslag op de eerste plaats in de B-groep. Drie seizoenen later wordt hij eerste in de promotiegroep. Ook speelt hij verschillende keren met De Eenhoorn 4 tegen bondsteams van Caïssa, waar hij dan in de clubcompetitie actief is.

Zelf heb ik een plezierige organisatorische ervaring met Nikolay. Op zaterdag 2 september 2006 heeft in De Huesmolen de tweede Stedenontmoeting plaats. Het idee is om Alkmaar, Enkhuizen, Hoorn en Purmerend met twintigtallen te laten spelen, maar de animo bij KTV is niet zo groot: drie leden. Marc Helder springt bij en kan bij zijn club Aartswoud wel diverse liefhebbers vinden. De Aartswoud/KTV-combinatie telt zestien man. Door van de andere drie ploegen iemand te lenen, kunnen er vier negentientallen worden gevormd. Nikolay is meteen bereid om als gastspeler bij Aartswoud/KTV op te treden.

Van hem heb ik een van zijn laatste partijen in de clubcompetitie van Caïssa. Op 22 januari 2008 – vier maanden voor zijn overlijden – zit hij met zwart tegenover Jan Haijer. Jan is het jaar ervoor nog als zestiende geëindigd, Nikolay als 46^e. Wit speelt de Réti-opening en trekt het initiatief naar zich toe. Er gaan veel lichte stukken van het bord en na achttien zetten heeft Jan een passieve loper op g2 (de lange witte diagonaal is geblokkeerd) en Nikolay een paard op g6 dat nog niet direct meedoet in de strijd. Beetje bij beetje wordt de zwarte stelling beter. Nikolay kan zijn torens verdubbelen op de half open c-lijn en hij brengt zijn paard naar het centrum. Een poging van Jan om zijn zwakke c-pion te redden mislukt en als de immer aanvallend ingestelde routinier van Caïssa een tweede pion verliest, ziet het er slecht uit voor hem. Nikolay probeert een dameruil te forceren om zijn vrijpionnen op d5 en e4 beter te kunnen ondersteunen in de promotierace. Wit heeft ondertussen een pionnetje teruggewonnen, maar zijn zwakke verdediging blijft zorgen baren. Als Nikolay met zijn zware stukken op de tweede rij kan binnenvallen, dreigt hij met een mat in zeven. Eén zet later beseft Jan dat de stelling niet meer te redden is.

De Eenhoorn is dat seizoen met een viertallenteam van start gegaan. De NHSB heeft een aparte competitie (de zogeheten 4.5-klassen) voor kwartetten en op 2 november speelt Nikolay zijn enige partij in De Eenhoorn 5. Het is ook de laatste bondspartij uit zijn schaakcarrière. Er staan niet veel foto’s in de clubbladen en al helemaal niet van lagere teams en daarom is het opvallend dat De Eenhoorngazet van december 2007 een foto heeft van die wedstrijd, thuis tegen Revanche (Wervershoof). Het is een van de laatste herinneringen aan een aimabele, rustige en bescheiden clubgenoot.

NSI/De Eenhoorn 5 - Revanche is de laatste bondswedstrijd van Nikolay Khachaturian. Clubvoorzitter Rob Mulder heet alle spelers welkom. Rechts zit het Hoornse kwartet, met vrnl teamleider Sam Sival, Hillie Faber, Roy Verhoef en Nikolay.