Ver buiten het songfestivalseizoen gaan er douze points naar Caïssa-Eenhoorn. De derby’s tegen Purmerend leveren de maximale score op. De thuisploeg, koploper in de eerste klasse A, verliest met 3-7 van ons vlaggeschip, de – geflatteerde – rodelantaarndrager. Purmerend 2 is een concurrent in de titelstrijd voor Caïssa-Eenhoorn 2 en delft met 3-5 het onderspit.

Ik mag graag aan vroeger denken en als je dan naar Purmerend reist, kom je automatisch bij Wim Sonneveld terecht.
,,Op de step, op de step,
ik ben zo blij dat ik hem heb.
En nou eens even zien,
waar rij ik nou naar toe?
Naar Purmerend misschien,
ik weet alleen niet hoe.’’

Het is het eerste couplet van een van de vele mooie liedjes uit ‘Ja zuster, nee zuster’, gezongen door de Amsterdamse cabaretier die verschillende keren een gastrol heeft gespeeld. Bij de ochtendkoffie zit ik nog na te denken over hoe ik naar de marktstad zal gaan. Met de auto, met de trein of met de step.

We passen de tekst wat aan.
,,Toen zag ik die GM,
bent u misschien bekend,
weet u misschien de weg
naar Purmerend?
‘Jazeker wel’ zei de GM,
‘je gaat rechtuit, vergeet de rem.
Kijk, zie je die pion
in wijkcentrum Triton.
En als je daar dan bent,
vraag dan de weg naar ’t goeie end.
Dag vent’.’’

Er is evenwel een e-mailbericht binnengekomen van teamleider Tom, met de treintijden vermeld. Makkelijker kunnen we het niet maken bij Caïssa-Eenhoorn en we reizen daarom per spoor. Maar eenmaal binnen in het ruime gebouw, gaan de gedachten toch weer terug naar het liedje van Wim Sonneveld.
,,Op de step, op de step,
ik ben zo blij dat ik hem heb.
Toen zag ik die meneer,
bent u misschien bekend,
weet u de weg naar Purmerend?
‘O zeker wel’, zei de meneer,
‘je rijdt maar door tot wijkplein Wheer'
en binnen zie je schaak.
Daar kom ik zelf ontzettend vaak
en als je daar dan bent,
vraag dan de weg naar boven, vent’.’’

Want de Purmerendse schaakclub zit deze zaterdag niet in de eigen speelzaal, maar moet door een rommelmarkt uitwijken naar de eerste verdieping. In zaal Spoorzicht is de ontvangst hartelijk. Een knusse speelzaal voor de wedstrijden van beide tientallen en beide achttallen, een fraai digitaal scherm met daarop alle achttien partijen van de streekderby’s en een ruime tafel voor scheidsrechter Theo Weijers. Al snel valt op dat oud-Open Hoorns-kampioen Hing Ting Lai ontbreekt. De Amsterdammer is dit weekeinde actief in de 2. Schachbundesliga, voor SC Ötigheim; de vereniging waar niet zo lang geleden de Caïssa-Eenhoorn-spelers Peter Holscher en Ronald Ritsema lid van waren. Hing Ting pakt onder meer anderhalf punt van de grootmeesters Aleksandr Shneider en Bilel Bellahcene. Een aardig detail is het het ook andersom kan: Purmerend heeft een Duitse speelster (met een Nederlands schaakpaspoort): Katharina Ricken.

En er zijn meer verbanden. Caïssa-Eenhoorns clubkampioen Peter van den Brink was een groot talent van Purmerend in de jaren tachtig. Vladimir Bartels heeft enkele seizoenen deel uitgemaakt van bondsteams van Caïssa-Eenhoorn en zit nu voor Purmerend aan het bord. Hij is niet de enige jeugdige schaker, want ook Romayn Brandsma en Tim van Rijs zijn opgesteld. Er zijn voor de drie deze zaterdagmiddag geen successen weggelegd, maar misschien moet de club daar geduld mee hebben. Ervaring opdoen op het niveau van de landelijke eerste klasse kan nooit verkeerd zijn.

Romayn is de eerste die met lege handen staat. Hij treft het niet dat Misha Dorokhin, vorig seizoen goed voor een bijna maximale score in negen ronden, tegenover hem zit. De jonge Purmerender (met zwart) schuift snel zijn e-pion naar de vierde rij om Misha’s dame naar g3 te verjagen en dat levert al snel een niet alledaagse koningsstelling op. Na de lange rokade van de witspeler wil het Purmerend-talent alles in gereed brengen voor een aanval op de damevleugel. De klassieke strijd op beide flanken pakt voor Romayn verkeerd uit. Zijn opponent verovert twee pionnen, terwijl de sterke positie van zwaar materiaal op de half open c-lijn zwart niets oplevert. Niet veel later beseft hij dat de partij niet kan worden gered. Daarmee geeft Misha (vorig jaar topscorer met 8½ uit negen) Tom Balla een sterk antwoord. Eerder op de middag had de Hoornse teamleider tegen hem nog gezegd dat de remises dit seizoen op zijn. Na drie halfjes heeft hij zijn eerste winstpartij van deze bondscompetitie te pakken.

 

Bij Purmerend is Katharina Ricken een puntenpakster. Tegen Peter Doggers verschijnt de dubbelfianchettosynchroonopening op het bord. Op de tiende zet verschijnt er met dameruil een barst in het spiegelbeeld, al gaat het evenwicht niet kapot. Na twintig zetten belanden de twee in een eindspel met alle torens en een paard. Het lichte stuk mag naar de stal. Uiteindelijk houden ze een toren over en de vier pionnen op de koningsvleugel. Katharina heeft nu drie uit vier, Peter drie remises en een verliespartij en de wetenschap dat in zijn vorm zeker muziek zit.

 

Bij Nick Manshanden hapert de machine, of om in de stijl van dit verslag te schrijven: de naald van de platenspeler blijft hangen. Vorig seizoen had hij in de eerste helft van de competitie nog een kleine serie met één winstpartij en twee remises, uit drie partijen. Ditmaal verloopt het met horten en stoten en is 0-1-0-0 zijn score. Het is vooral zoeken naar een goede voortzetting in het vroege middenspel. Tegen Roger Labruyère, die een iets hogere rating dan Nick heeft, verzuimt hij in een goede stelling te rokeren en maakt met 14. … f5 en 16. … Kf7 zijn verdediging kwetsbaar. Na dameruil verliest zwart in korte tijd twee pionnen en als Roger zijn koning naar de damevleugel – om de verbonden vrijpionnen te ondersteunen in de oversteek naar promotie – laat wandelen, moet Nick oppassen om niet nog meer materiaal te verliezen. En is duidelijk dat verlies niet te voorkomen is.

 

Ook voor Henk-Jan Visser loopt zijn optreden in de streekderby niet goed af. Hij zit tegenover een man in vorm, Barry Brink. Goed voor een score van drie uit drie en daar zal deze middag een punt bijkomen. Tegen de 'Misha Dorokhin' van Purmerend geeft hij  in het middenspel een pion, maar die voorsprong wordt door de witspeler goed verdedigd en het lukt Henk-Jan niet het tij te doen keren.

Terwijl het geluid van een beveiligde spoorwegovergang regelmatig goed te horen is, draait Caïssa-Eenhoorn in sneltreinvaart de rollen om. Nog binnen het kwartier, tussen half vijf en kwart voor vijf, bouwen Daan Zult, Alexander Geerts, Arne Moll (remise) en Martijn Monteban de stand om naar 3-5. Het tweede team doet er niet voor onder. Als Mason Brouwer de vergaderruimte binnenloopt, ziet hij de eveneens goedgemutste David Verweij analyseren. ,,Gefeliciteerd 2000’’, zegt hij tegen zijn teamgenoot die met de overwinning op Nico Felten een magische ratinggrens is gepasseerd. Het zou nog wel eens kunnen dat aan het einde van het seizoen de rollen worden omgedraaid, want Mason is eveneens aardig op weg. Voor de wedstrijd tegen Purmerend 2 stond hij op 1945 en daar komt zijn zege op Marc Holla bij. Even later mag ook voor Robbert van Dijkhuizen de denkbeeldige duim omhoog en loopt Caïssa-Eenhoorn 2 uit van 2-2 naar 2-4. Het heeft iets weg van een wereldrecord: 5½ bordpunt veilig stellen in amper tien minuten.

Tim van Rijs – Daan Zult is de partij van het grootste ratingverschil: 557. De jeugdige witspeler van Purmerend trekt onbevreesd ten strijde en geeft een pion om de open c-lijn in bezit te nemen. Hij beantwoordt wat verwikkelingen op de koningsvleugel verrassend, maar het paardoffer op de twintigste zet is een stap te ver. Tim verdubbelt zijn torens op de c-lijn en zijn dame zet een toren in de penning. Het oogt dreigend, maar de verdediging van Daan is prima in orde en na een afruil van zwaar materiaal heeft de geroutineerde Amsterdam een gezonde loper extra. Als wit ziet dat promotie van de zwarte b-pion alleen met torenverlies kan worden tegengegaan, schrijft hij de uitslag op het notatieformulier.

 

In het najaar van 2017 kwam Vladimir Bartels met een rating van 1390 bij Caïssa-Eenhoorn. In twintig bondswedstrijden pakte hij tien punten (zevenmaal winst, zes remises) en met een rating van dik boven de 1800 is hij bij zijn oude club teruggekeerd. Het is plezierig te constateren dat ‘we’ aan zijn progressie een beetje hebben geholpen, want Vladimir heeft het natuurlijk vooral zelf gedaan. Een kers op de taart zit er bij zijn debuut in het vlaggeschip niet in. Ook hij treft het niet met een opponent als Alexander Geerts die in de afgelopen drie seizoenen bijna dezelfde score als de Purmerender haalde, maar dan in de landelijke eerste klasse.

Na een zet of tien neemt zwart het initiatief. Met 19. … Lh4 wordt de dame aangevallen en lokt Alexander 20. g3 uit, waarmee de lange witte diagonaal openvalt. Vladimir heeft eerder in de partij zijn witveldige loper geruild, terwijl die van de Caïssa-Eenhoorn-routinier op g7 staat. Als dan zijn dame een keer naar d5 kan, wordt het toch oppassen geblazen voor een matzet. Even later ruilt wit zijn andere loper voor een paard en verzuimt de half open c-lijn te sluiten. Dat doet hij, als zwart met een toren op c2 een pion heeft geslagen. Het stuk wordt ingesloten, maar de poging om kwaliteitswinst te realiseren kost Vladimir zijn b-pion en levert Alexander vrijpionnen op b4 en c3 op. Gesteund door het loperpaar beslissen die na dameruil de strijd.

 

De beide kopmannen, Ivo Knottnerus (aan thuisploegzijde) en Arne Moll, houden elkaar in evenwicht en dat is op papier geen verrassing. Voor de zwartspeler is het de vierde remise op rij, voor onze clubgenoot de derde. Ze doen niet voor elkaar onder. Arne wordt warm noch koud van de opmars van de zwarte h-pion die op de vierde rij stopt. Hij rokeert lang en zorgt voor een solide verdediging op de damevleugel. Met een mooi offer van een centrumpion om de dame van die flank weg te lokken, breekt wit daar de pionnenstructuur. Na een interessante fase lijkt Arne een tikkeltje beter te staan, omdat zwart niet heeft gerokeerd. De torens staan goed opgesteld om de stelling van Ivo onder druk te zetten, maar na dameruil ebt het voordeel weg. In een eindspel van elk een toren en lopers van ongelijke kleur heeft Ivo drie losse pionnen. Die op f7 is een vrijpion, al gaat daar op termijn geen gevaar van uit. Even later tonen beide spelers zich tevreden met een halfje en houdt Caïssa-Eenhoorn zijn voorsprong vast.

 

Bij de stand van 3-4 verslaat Martijn Monteban Lucas van Mil en dat betekent dat de Hoornse eersteklasser van de nul af is. In het vroege middenspel heeft hij zijn pionnen op de c- en d-lijn geruild. Als ook enkele lichte stukken van het bord verdwijnen, is de ontstane ruimte duidelijk in het voordeel van wit. Die gebruikt hij om een achtergebleven pion op e6 te veroveren. Lange tijd blijft die kleine plus gehandhaafd. In een open stelling laat zwart zijn stukken goed samenwerken en dwingt Martijn tot secuur spel. De beslissing valt, als Lucas de dekking van zijn a7-pion opgeeft. Met een subtiel damezetje verlegt zijn opponent evenwel de aandacht naar de andere flank en neemt een paard op g6 (in de penning) onder vuur. De zwartspeler kiest voor een foutieve verdediging en dat kost hem het stuk. En heeft wit een gewonnen eindspel bereikt.

 

De sensatie van de middag is de overwinning van Robin Duson tegen Pieter Hopman. Ze zijn geen onbekenden van elkaar. In maart 2019 had de internationaal meester van Purmerend wit tegen het Hoornse talent en zegevierde in 65 zetten. Ditmaal wordt het opnieuw een lange zit. Beiden vechten in de eerste fase voor het initiateif en die strijd krijgt geen winnaar. De pionnenstructuur van zwart is iets meer naar voren gericht, waardoor hij meer velden tot zijn beschikking heeft. Een onverwachte manoeuvre van de witspeelster verlevendigt de partij. Met 27. Lf4 lijkt ze een onverdedigd paard op c7 aan te vallen, maar de loper gaat naar e5 en zet een paard op f6 in de penning. Als de koning die opheft, wint Robin na pionruil een pion. Van dat voordeel kan ze niet lang genieten. Wit mist dat het c7-paard in drie sprongen op veld c2 kan komen en na dat parcours verliest ze de kwaliteit. Op zijn beurt speelt zwart … Pxe5 een zet te laat en worden zijn winstkansen minder zichtbaar. Robin houdt druk op de stelling en krijgt een vrijpion op e6 en na dameruil op d7. In een kort tijdsbestek is de partij gekanteld en heeft zij de beste mogelijkheden. Om te proberen voor zijn team een gelijkspel te redden mag Pieter geen remise accepteren, maar hij krijgt geen kans tegen een uitstekend spelende aanstaande NK-debutante. Ze zet de kwaliteitsachterstand om in een pionvoorsprong in een toreneindspel. Ook die behandelt ze op hoog niveau. Uiteindelijk blijft er, naast beide torens, nog één witte pion over: op f7. De zwarte koning op d5 is afgesneden en na haar slotzet 76. Kf6 is duidelijk dat promotie alleen kan worden verhinderd door de toren te geven. En dat staat ook gelijk aan verlies.

 

Caïssa-Eenhoorn pakt niet één matchpunt, maar twee stuks. Peter van den Brink rondt de klus af. Hij wordt een beetje de schaker met de lange adem. Na 103 zetten tegen Indra Polak (HWP) schrijft hij er nu negentig op het notatieformulier. Tegen Michael Yu neemt hij snel het initiatief en gaan in vlot tempo pionnen naar f5 en g4. De Purmerender kiest daarop voor de lange rokade, nadat wit eerder 7. 0-0 heeft gespeeld. Als de dames worden geruild, kan de koning van Peter dienst doen als verdediger van de pion op d3. Met in het kamp van zijn opponent alleen nog de torens en de paarden is dat voldoende en kan wit vier stukken gebruiken voor aanvalsplannen. Beetje bij beetje versterkt hij zijn stelling. Caïssa-Eenhoorns clubkampioen bezit de open h-lijn, als aan beide kanten een toren en een licht stuk (wit een loper, zwart een paard) zijn overgebleven. Daardoor kan hij als eerste succesje boeken het veroveren van de f6-pion. Als nog net binnen de vijftig zetten de lichte stukken worden geruild, staat Peter gewonnen. Maar een gewonnen eindspel verzilveren is niet altijd even gemakkelijk en Michael verzet zich tot het uiterste. Wit kiest voor eenzelfde aanpak als ploeggenote Robin en na 90. Ka7 kan zwart promotie alleen tegengaan door zijn toren te offeren. En ook in de langste partij van de middag staat dat gelijk aan verlies.

 

Terug naar Hoorn kiezen we toch weer voor het spoor en laten we Willem Sonneveld achter. Maar we blijven wel aan vroeger denken. Ruim tachtig jaar geleden was het orkest The Ramblers populair met ‘Het boemeltje van Purmerend’.
,,Met een vaart van minstens twintig kilometer,
met een plaatsbewijs van zeker zestig cent
zit je in die goede oude afstandsvreter
in het boemeltje van Purmerend.’’

Op weg naar middernacht ligt de snelheid iets hoger en de prijs van het plaatsbewijs ook.

We zijn met muziek begonnen, we eindigen met muziek. De matchwinner heeft daags voor haar optreden in Purmerend een concert van de Cure, een Engelse popgroep met veel hits in vooral de jaren tachtig en negentig, bezocht. Benieuwd of zanger Robert Smith nog iets van het album ‘The top’ heeft gezongen. Want dat zijn de beide Caïssa-Eenhoorn-ploegen in de vierde bondsronde.