Op de dag van de grap – en nu zijn we heel serieus – kleuren de zaterdagteams van het 100-jarige Caïssa-Eenhoorn een gouden rand om het bondsseizoen. Drie kampioenschappen zijn binnen, de vierde titel wordt op 1 april in Volendam veroverd en gelijktijdig zorgt het vlaggeschip voor de grootste zege die handhaving oplevert. Voor de vijf ploegen is een een mooiere afloop van de competities niet denkbaar.

In Bunschoten-Spakenburg is het contrast daarom groot. En Passant, de landskampioen van 2013, 2014 en 2016, kan na de 2½-7½ nederlaag tegen Caïssa-Eenhoorn de degradatie niet meer ontlopen. Het lijkt er een beetje op dat het Hoornse tiental voor de thuisclub aan het begin en aan het einde van een tijdperk staat. Op 7 januari 2012 verslaat En Passant met dezelfde cijfers HSV De Eenhoorn, een welkome bijdrage aan het behalen van het kampioenschap in de eerste klasse A en daarmee promotie naar ’s lands hoogste klasse. Voor de Westfriese nationale subtopper een unieke wedstrijd, want het speelt tegen tien titelhouders en dat is voor zover bekend niet eerder gebeurd. En ook daarna niet.

En Passant is een vereniging met ambities en bereikt – na het pakken van de titels in 3A in 2009, 2A in 2011 en dus 1A in 2012 – de meesterklasse. Ze groeit door naar de status van een topper, met alle consequenties van dien. Er moet heel wat geregeld en gedaan worden om op niveau te presteren (door spelers en teamleiding) en na een aantal enerverende seizoenen, waarin En Passant kleur heeft gegeven aan de Nederlandse schaakwereld, valt opeens het woord ‘meesterklassemoe’. De lat ligt te hoog voor de ploeg die een jaar geleden op geringe afstand van landskampioen AMEVO/Apeldoorn (één punt, twee bordpunten) op de derde plaats is geëindigd. Er wordt vrijwillige degradatie aangevraagd. Om die reden heeft Caïssa-Eenhoorns laatste competitiewedstrijd het karakter van een finale, want het strijdt met Zukertort Amstelveen om de extra promotieplaats. Het duel in het Hoornse binnenstadscafé Chez Dick gaat met 4-6 verloren.

Grootmeesters zijn er niet meer in Bunschoten-Spakenburg, maar in de basisopstelling van En Passant voor het seizoen 2022-2023 staan spelers die samen 505 partijen op nationaal topniveau achter hun naam hebben staan en die hoeveelheid ervaring verdwijnt niet als sneeuw voor de zon. En daarom mag er voor het Hoornse tiental in de Tijmen van Halteren-zaal, op de eerste verdieping van het denksportcentrum dat de thuishaven van En Passant is, gerust een gezonde hoeveelheid spanning aanwezig zijn.

Naast de prijzenkast van damvereniging Bunschoten staat een printer en daarop ligt een briefje met de spreuk ‘Wie je hier ziet, wat je hier hoort, als je hier weggaat, vertel het niet voort’. Dat doen we niet, maar we schrijven wel voort. De thuisclub heeft op zijn website reclame gemaakt voor de degradatietopper: ‘Zaterdag: thuiswedstrijden, met vis!’. Teamleider Tom Balla en schrijver dezes praten in de barruimte van het denksportcentrum – het voorste gedeelte heeft de vorm van een schaaktoren, we zitten in het voetstuk – over het duel en opperen om premies uit te loven: een bakje kibbeling voor een winstpartij, een half bakje kibbeling voor remise. Zevendebordspeler Peter Doggers is dan net binnengelopen en kijkt niet blij. Dat heeft niets met zijn stelling te maken; Peter is geen visliefhebber.

De omgeving ademt vis uit. Hoofdsponsor van de schaakvereniging is FishPartners, bij de ingang van het denksportcentrum staat een partytent, waar de kibbeling verkrijgbaar is en bij de bar hangt een handgeschreven tekst: ‘HARING € 2,50 per stuk. In Hoorn associëren we haring toch vooral met de compositiegrootmeester Jac. en zijn oudere broer en Caïssa’s erevoorzitter Gerard.

En zo zijn we langzamerhand bij de partijen gekomen. Na vijf kwartier kan de eerste uitslag op het wedstrijdformulier. Arne Moll speelt… remise; zijn zevende op rij. Invaller Sjoerd Drent, die in het seizoen 2008-2009 aan de basis stond van de Bunschoten-Spakenburger opmars (net als de deze middag schakende Richard Vedder en Laurents van Twillert), laat zich niet verleiden tot avontuurlijke uitstapjes. Na elf zetten zijn alle paarden geruild en als ook de zwartveldige lopers naast het bord belanden worden de schrijfpennen opgeborgen.

In de volgende twee uren gieren de zenuwen door de keel. Op de meeste borden zien de Hoornse stellingen er goed uit, maar het gaat erom wat het resultaat wordt. De meest onberekenbare schaker van Caïssa-Eenhoorn is Misha Dorokhin die na de derde ronde en zijn derde halfje met zichzelf afsprak om geen remises meer te maken. Hij houdt woord: tegen Henk Vedder levert hij zijn vijfde opeenvolgende winstpartij af. En dat gebeurt in de bekende Oekraïense stijl. De stelling oogt niet geweldig (dubbelpion op de f-lijn, geen rokade), maar bijvoorbeeld 19. … Kd7 is een slimme en stille zet. De koning komt één veld dichter bij het centrum. Hij geeft zijn a-pion om toe te werken naar een ruil van het zware materiaal en in een toreneindspel staat de monarch dominant op e4. Misha heeft nog steeds één pion minder, maar het vijftal vormt een solide verdediging. De afronding is van hoog niveau. Na 36. … Kxf2 heeft zwarts vrijpion op de f-lijn vrij baan naar promotie.

 

Vervolgens gaat het ineens heel hard. In een tijdsbestek van een kwartier loopt de eeuweling uit naar een 1-6 voorsprong. Het begint met een solide remise van Peter Doggers tegen FIDE-meester Kees Nagtegaal. Wit kijkt continu tegen een iets betere stelling aan. Een lichte voorsprong in ontwikkeling, de stukken nemen een iets actievere positie in. De routinier van En Passant voert wat gedwongen zetten uit en moet in de verdediging, maar na 31 zetten heeft hij controle over de stelling en zijn beiden tevreden met het halfje.

 

Peter van den Brink vergroot de marge naar twee bordpunten. Hij ziet Robin Reichardt wat tempi verspelen (14. Td2, 15. Td1; 18. Df2, 20. De2) en neemt bezit van de open d-lijn en daarmee leidt zwart de beslissende aanval in. Peter beschikt over een sterk loperpaar (contra passieve lichte stukken van zijn opponent) dat goed met de laatste toren, binnengekomen op veld d2, samenwerkt. De jonge En Passant-speler onderschat het gevaar en moet dat met de matzet 34. … Tf2 bekopen.

 

Zijn naast hem zittende ploeggenoot Gerben van Pel feliciteert Nick Manshanden, als de matzet in aantocht is. Doorschuivende en doorslaande pionnen (Nicks e-pion belandt op g7, de zwarte b-pion op d2) zorgen voor een spectaculair einde van de openingsfase. De twee houden het middenspel heel kort, waarna ze met elk twee torens naar de ontknoping van de partij gaan. Die van wit zijn verdubbeld op de half open e-lijn, waardoor de En Passant-invaller vooral verdedigend moet spelen. Nick verovert een pion en verplaatst zijn torens naar de half open c-lijn, waarna zijn opponent in het matnet loopt.

 

Weer een paar minuten later brengt Alexander Geerts de tussenstand op 1-5. Hij neemt tegen Johannes Kossen snel het initiatief en oefent met de dame op a7 en een loper op c5 druk uit op f2. Wit probeert die te verlichten door op loperruil te spelen, maar zet zijn loper op d6 in de penning (zijn dame staat op d1). Zwart jaagt haar op en verovert zo de pion op b2 die niet meer wordt beschermd. Dan zitten beiden in een eindspel van dame, toren en paard, waarbij de En Passant-speler met zijn zware stukken op de f-lijn lonkt naar f7. Een paard van Alexander is de tweede verdediger van dat veld en wordt door wit aangevallen. De Caïssa-Eenhoorn heeft al gezien dat hij met de eerste sprong de f-lijn afsluit en met de tweede een schaakvork kan uitvoeren. En die levert direct winst op.

 

Robin Duson kroont zich tot matchwinnares. Aan haar overwinning op Tim Grutter zit een verhaaltje vast. Acht maanden eerder zaten de twee in de voorlaatste ronde tegenover elkaar op het Hogeschool Zeeland-toernooi. In Vlissingen keek Robin tegen een gewonnen stelling aan en had daarmee de tweede plaats – in een veld van 203 deelnemers – in zicht. Ze verloor echter en duikelde na nog een nederlaag flink, terwijl haar opponent een prima gespeeld toernooi beëindigde als gedeeld tweede.

Op deze zaterdag is hij met een score van vijf uit zeven in de race voor een meesterresultaat, maar verslikt zich in het agressieve Hoornse spel. Wit heeft na acht zetten de pionnenmuur c4-d5-e4-f4 opgebouwd. Gaandeweg verlaat zwart zijn verdedigende stellingen en sluit met 17. … d3 Robins witveldige loper op. Wit valt op haar beurt met een pion een paard op f6 aan. De afruil brengt de zwarte dame op d3 en biedt de Caïssa-Eenhoorn-speelster de mogelijkheid van een paardvork op beide torens. Maar de stelling zit vol met angels. Tims antwoord 20. … Lxb2 is een aanval op de toren op a1, terwijl Robins dame op d1 in de problemen kan komen na een vervolgzet als … Lb3. Wanneer de kruitdampen zijn opgetrokken, heeft ze de kwaliteit voor een pion. Na torenruil blijkt de zwarte koning op een onveilige positie te staan. De En Passant-speler moet een schaak op de achtste rij verhinderen en gooit die reddingsboei met 32. … De2 weg. Wit heeft na de slotzet een mat in vier in petto.

 

Kopman Daan Zult zakt naar een bondsscore van vijftig procent. In 2011 had hij een eindtotaal van vier uit negen en een evenaring past niet bij hem. In de slotronde in Leeuwarden moet er dus nog een bordpuntje bij. Tegen Richard Vedder kijkt hij in het middenspel tegen een goede stelling aan. Het wordt spannend na 16. … c5 en vooral 18. … cxb4. Wit kiest voor een pionoffer vanwege de combinatie Pa5-Lxb7 en een lopervork op dame en toren. Het plan klopt echter niet en Daan verliest nog een pion en dan is het zijn opponent die voor de winst kan gaan. De Caïssa-Eenhoorn-speler zoekt nog naar tegenkansen, maar de dreigingen zijn te groot.

 

Henk-Jan Visser staat al een half jaar droog waar het gaat om winstpartijen en daar maakt hij in het denksportcentrum van Bunschoten-Spakenburg een einde aan. Tegen Bas van Roosmalen krijgen we een Henri-Jean Pêcheur in vorm te zien; Frans dus. Met veel materiaal lang op het bord bouwt hij geduldig aan een prima stelling die na 26 zetten een voordeeltje te zien geeft: de witte stukken zijn actiever. Na een afruil blijven dame, toren en paard over en liggen Henk-Jans kansen op de koningsvleugel waar zijn pionnenstructuur beter is. Hij moet wel blijven letten op de verdediging van zijn pion op d4 (die twee centrumpionnen tegenhoudt) en heeft met 43. Pxh4 pionwinst te pakken. Met secuur spel in een dame-eindspel valt op de 68^e zet de beslissing. Wit forceert dameruil, waarna zwart kansloos is tegen de pionnen op e3 en h5. Zo ver laat de En Passant-routinier het niet komen.

Martijn Monteban en Laurents van Twillert testen het uithoudingsvermogen van het publiek. Martijn heeft na zestien zetten een pion voorsprong, maar na een vlot eropvolgende dameruil is het moeilijk om dat voordeel uit te bouwen naar meer dan een halfje. Helemaal als alle pionnen op de kleur staan van zijn loper. Laurents beschikt ook over een witveldige loper die naar wat meer velden kan; beide spelers hebben voorts de torens nog. Na langdurig gemanoevreer verlaat de witte koning veld d4 en met een pionruil op dat veld komt de Caïssa-Eenhoorn-speler wel in de plus. Hij heeft op c4 een vrijpion, terwijl de kracht van zijn loper toeneemt. Met weinig tijd op de klok mist zwart de kans op winst (65. ... c3) en na torenruil zit er niet meer dan remise in.

De laatste keer dat een team van Caïssa-Eenhoorn in Bunschoten-Spakenburg schaakte, was op 15 september 2018. Aan het einde van een mooie nazomerzaterdag vulden tientallen ballonnen het luchtruim. Die varen op deze – miezerige – eerste april niet en we houden het daarom bij denkbeeldige feestballonnen om de handhaving te vieren. En natuurlijk de vier kampioenschappen; een niet eerder in de 100-jarige historie van onze vereniging behaald succes.