Het valt niet mee om op een echte zon-dag een schaakwandeling van ruim twee uur te maken. De thermometer wijst 29 graden aan en de aanwezigheid van veel mensen in de binnenstad, vooral bij podia van de Hoornse Stadsfeesten, zorgt voor nog meer warmte. Een kleine groep loopt mee met Hieke Stapel en Co Buysman die in het kader van het 100-jarig bestaan van Caïssa-Eenhoorn een bekende route volgen.

Co Buysman (links) en Hieke Stapel (rechts) bij Huis Verloren. In de zaal achter de wandelaars Bert Spil en Arend Stapel is Caïssa op 15 januari 1923 opgericht.

En ook nog in de goede richting. In het najaar van 1927 had Hoorn een winkelweek met allerlei festiviteiten en was het levend schaakspel een van de hoogtepunten. De deelnemers (veel leden van Caïssa), verkleed naar hun rol op het schaakbord, vormden met muziekkorps Kunst na Arbeid een stoet die een ronde door de binnenstad liep om te eindigen op het Doelenplein, waar het levend schaakspel plaatsvond. Een fraai gezelschap liep over de Gouw, Roode Steen, Grote Noord, Breed, Kleine Noord, Veemarkt en Gedempte Turfhaven naar het strijdtoneel en de wandelaars van Hieke en Co doen dat eveneens.

Startpunt is Huis Verloren, waar op 15 januari 1923 de oprichtingsvergadering van Caïssa werd gehouden. Hieke vertelt prachtig over de historie van pand en wijst en passant op wat verscholen juweeltjes aan de buitenmuur. Co noemt twaalf van de veertien schaakliefhebbers die honderd jaar geleden aanwezig waren, hun beroep en hun leeftijd. Het waren lang niet allemaal oude mensen die aan de wieg van de schaakvereniging stonden.

Grand café Winston is de tweede halte. Ook in 1902, toen op die plek het Nederlandsche Koffiehuis stond en de paardentram voor de deur stopte. Hieke laat daar een mooie foto van zien. Prins Hendrik, echtgenoot van koningin Wilhelmina, stapte uit om het Westfries Museum te bezoeken. In de winter is daar ook een schaaktoernooi met twaalf deelnemers geweest. Uniek, omdat vrijwel alle regionale schaakevenementen vierkampen waren met kunstvoorwerpen en/of medailles als prijzen. Co toont de medaille die Gerard Haring op derde pinksterdag 1923 in Alkmaar won, waar een van de jubileumtoernooien van de toen 50-jarige Nederlandsche Schaakbond werd gehouden. Het is tevens de allereerste prijs die een Caïssa-speler heeft gewonnen.

De eerste medaille gewonnen door een speler van Caïssa. Door Gerard Haring op het jubileumtoernooi van de Nederlandsche Schaakbond in Alkmaar, op dinsdag 22 mei 1923.

Onderweg naar de Veemarkt loopt het gezelschap langs het pand, waar Bartholomeus Markx in 1930 de apotheek Het Vergulde Hert overnam. Markx was destijds landelijk en internationaal bekend als componist van probleemstellingen en in eerdere jaren ook een sterk schaker. Hieke leidt de groep om naar het Achterom om de fraaie historische gevelreclameteksten ‘Mescher & van Wees’ op de voorkant en ‘Mescher & van Wees Boter & Kaashandel’op de zijkant (alle letters in kapitalen) van een hoog bedrijfspand te laten zien. Boudewijn van Wees, aanwezig op de oprichtingsvergadering van Caïssa en lid tot 1960, had een groothandel in zuivelproducten.

Bij Chinees-Indisch restaurant Azië haalt Ger Roos jeugdherinneringen op. Toen in het gebouw hotel De Roskam zat, speelde Ger als 14-jarige mee in de seniorencompetitie. De schaaktafels stonden op de eerste verdieping, waar een bediende keurig in het pak – en met vlinderdasje – de koffie kwam brengen. Hieke vertelt over een demonstratie van vrouwenlingerie aldaar om de sleur van de saaie schaakavonden te doorbreken. En Co heeft foto’s die van Caïssa’s eerste bondswedstrijd in Hoorn, op zondag 14 december 1924 tegen Aris de Heer 2 (Middenbeemster), zijn gemaakt. Caïssa won alle duels en verdiende zo een kampioensmedaille die ruim vijfduizend zondagen later uit de broekzak van de clubhistoricus wordt gehaald.

Als de bands van de Hoornse Stadsfeesten beginnen met hun optredens, komt de schaakwandeling ten einde op het Doelenplein waar de muziek niet te horen is en Hieke in alle rust praat over de historie van de sterk veranderde omgeving. Ze wijst naar de gebouwen van de Sint Joris- en de Sint Sebastiaangilden, opgericht in de vijftiende eeuw. Hun schietoefeningen werden gehouden op het terrein, waar in 1927 de Caïssa-toppers Han Fruin en Willem Tensen de Onsterfelijke Partij (Adolf Anderssen – Lionel Kieseritsky, Londen 1851) naspeelden op een gewoon bord en de levendschaakdeelnemers op een bord van 750 vierkante meter. Boudewijn van Wees was paard. Co leest een gedeelte voor uit het interview dat Caïssa’s clubbladredacteur Johan de Lange in 1981 met hem had. ,,Ik moest met m’n jas aan bovenop een grote, zware Belgische knol gaan zitten. Lieve hemel, wat een lol. Aan de ene kant erop, aan de andere kant er even zo hard weer af. Ik heb weinig partijen in mijn leven gespeeld, waarin ik me zó onbehaaglijk voelde als toen. En het duurde nog lang voordat ik geslagen werd ook. Het leek wel of ze het erom deden.’’

De Hoornse schaakhistorie is bij velen een weinig bekend, de Hoornse – algemene – historie zeker niet. Die twee komen deze zondagmiddag met de wandeling op een mooie manier samen.

Het eindspel van de schaakwandeling. Op het Doelenplein praat schaakgids Co Buysman (in het clubshirt van Caïssa-Eenhoorn) over het levend schaakspel van 1927.