Honderd jaar en vol energie. Op perfecte wijze heeft Caïssa-Eenhoorn zaterdag het jubileumseizoen afgesloten. Na vier kampioenschappen en handhaving van het vlaggeschip in de bondscompetitie plus twee individuele nationale jeugdtitels wordt het succes verlengd met het veroveren van de NHSB-beker. In Abbekerk verslaat de Hoornse eeuweling Het Witte Paard met 3½-½ en pakt daarmee de Dubbel. Gastheer Aartswoud zegeviert in de kleine finale: 2½-1½ tegen ZSC-Saende.

Voor de vijfde maal vanaf 1989 gaat de cup zonder oren naar Hoorn en daarmee is onze vereniging de succesvolste in de historie van het NHSB-bekertoernooi. Maar gek genoeg is Caïssa-Eenhoorn geen cupfighter. Zo werd de ploeg na de sensationale triomf in 2012 de volgende vijf keren in de eerste of tweede ronde uitgeschakeld. In 2018 was de kwartfinale het eindpunt, net als in 2019. Dat seizoen ontdeed het Hoornse bekerkwartet zich van Aartswoud en Het Witte Paard en zij zijn deze zaterdagmiddag in Abbekerk ook de tegenstanders.

Schaakclub Aartswoud ligt tegenwoordig aangemeerd in De Nieuwe Haven in Abbekerk en speelt in het dorpshuis dus thuisduels, maar staat tegen Caïssa-Eenhoorn als uitploeg op het wedstrijdformulier vermeld. De loting was enkele weken eerder verricht op de jaarvergadering van de Noordhollandse Schaakbond en leverde de Westfriese derby Caïssa-Eenhoorn – Aartswoud en de Zaanse derby Het Witte Paard – ZSC-Saende op. Het betekent dat ‘uit’ aan het vierde bord met zwart speelt. Bij een 2-2 uitslag wordt het resultaat van dat bord geschrapt om een beslissing te krijgen; alleen bij vier remises volgen snelschaakpartijen als verlenging.

Het laatste bekerduel Aartswoud – Caïssa-Eenhoorn dateert van 4 januari 2019, in café Het Huis van Egmond in Hoogwoud. De enige twee spelers die die vrijdagavond en deze zaterdagmiddag aan de borden zitten zijn Jan Stapel en Robbert van Dijkhuizen die elkaar toen op remise hielden. Nu nemen ze plaats aan de uiteinden van de tafel: Jan als kopman tegen Mason Brouwer en Robbert tegen… Nick Manshanden. Met Abel Romkes en David Verweij in de Hoornse ploeg is het hele erepodium van Caïssa-Eenhoorns clubcompetitie van de partij, maar vice-kampioen Nick verdedigt de kleuren van Aartswoud. Nick is KNSB-speler voor Caïssa-Eenhoorn en NHSB-speler voor de gastvereniging van de finaledag. En nog een kruisverband: de schaakwortels van David liggen bij Aartswoud. Om een lang verhaal kort te maken: heel veel bekenden nemen tegenover elkaar plaats; net als overigens aan de Zaanse tafel.

In de ronde zaal van het dorpshuis is de nooduitgang open gezet en dat brengt enige verkoeling met zich mee. Verstandig, want op tweemaal acht borden zal sprake zijn van een verhitte strijd met lang een onduidelijke afloop.

Mason Brouwer opent om klokslag 13.13 uur de score in de halvefinalewedstrijd Caïssa-Eenhoorn – Aartswoud. Iets meer dan drie uur na het welkomstwoord van NHSB-competitieleider Gerard Groot en wedstrijdleider Sernin van de Krol – die tevens de liveborden bestuurt – kan de eerste uitslag van de dag worden opgeschreven. Jan Stapel, Open Hoorns-winnaar in 1976 en 1985, ziet dat de bijna 16-jarige zwartspeler met 24. … Lf6 een centrumpaard tweemaal aanvalt en denkt de loper met de paardvork 26. Pd7 te ruilen. Het Hoornse talent kan evenwel een centrumpion winnen door na dameruil met de f6-loper schaak te geven. Vervolgens komt via de open c-lijn een toren in de Lambertschaagse verdediging. Wit zet met zijn overgebleven stukken (toren, loper, paard) nog wel een tegenaanval in, maar zijn opponent pareert die en ruimt met hetzelfde materiaal nog eens twee pionnen op de koningsvleugel op. Dan is er ruimte vrijgekomen om de strijd met de matzet af te ronden.

Robbert van Dijkhuizen – Nick Manshanden is opnieuw een bekerpartij. Op 22 november was in De Kreek de inzet het bereiken van de derde ronde van Caïssa-Eenhoorns cuptoernooi en daarin slaagde de zwartspeler die overigens ook de finale won. Nick gaat op herhaling en brengt zijn ploeg op 1-1. Op de vijftiende zet gaat de eerste pion eraf: exf5. Zwart slaat niet terug met zijn loper, maar met zijn g-pion om de half open g-lijn te gebruiken als aanvalsterrein. De clubvoorzitter bouwt een prima verdediging op en het lijkt erop dat Nick met zijn verdubbelde torens niet verder kan komen. Hij heeft geluk dat wit 31. Th1 speelt en niet Tg1. De zet is verliezend, omdat na een geforceerde torenruil Robbert met een dameschaak op g2 zijn laatste toren zal verspelen.

Caïssa-Eenhoorn-clubkampioen Abel Romkes neemt het aan het tweede bord op tegen Rob van den Heuvel, achter Marc Helder en Toine Molenaar derde in de clubcompetitie van Aartswoud. Abel kiest voor de lange rokade, nadat zijn opponent wat eerder de korte variant heeft uitgevoerd. Er is al het een en ander geruild, als wit de kans krijgt om de kleine kwaliteit te winnen. Hij speelt echter een torenzet, waardoor Rob met paardruil het materiële evenwicht in stand kan houden. Door de met name aanvallende opstelling van zijn torens behoudt Abel een iets betere stelling, maar als de zware stukken verdwijnen blijft er een eindspel met lopers van gelijke kleur over en alle pionnen op dezelfde lijnen. De partij zal geen winnaar krijgen.

David Verweij kroont zich tot matchwinner. Tegen Jean-Paul Orij barst al snel het spektakel los. Met handig pionnenspel op de koningsvleugel , waarmee een loper op h4 wordt ingesloten, verovert de jonge zwartspeler een stuk. Het biedt zijn geroutineerde opponent de mogelijkheid om met een paardvork de kwaliteit te winnen. Netto betekent het dat een toren van Jean-Paul het opneemt tegen twee lichte stukken van zwart, terwijl wit twee pionnen meer heeft. Hij staat wel onder druk, maar als 24. … Pf4 afwezig blijft, moet David stevig manoeuvreren om die druk vast te houden. Hij kan een voor hem vervelende loper ruilen tegen een paard met weinig velden om naar toe te springen. Achter zijn solide pionnenstructuur e4-f3-g4 ontstaat er ruimte om de stukken beter te laten samenwerken. Zo kan David een belangrijk wit paard (om veld g2 te verdedigen) inwisselen tegen een loper. Het wordt voor de Aartswoud-speler steeds moeilijker om zijn defensie overeind te houden en uiteindelijk is er voor zijn koning geen ontsnapping meer mogelijk.

Het Witte Paard heeft dan al ZSC-Saende voor de finale uitgeschakeld. De 3½-½ uitslag is geflatteerd. Zo staat ZSC’er Tieme Braat na dameruil en in het begin van het eindspel gewonnen en laat zijn kopman Remco van der Meer een kansrijk paardoffer op de 22^e zet (twee mogelijkheden) achterwege. Van zijn paardoffer 29. Pxh6+ profiteert Chris de Saegher om zijn ploeg op 2½ punt te brengen, waarna Bryan Wijk in een zinderende partij tegen Ben van den Bergh, het naspelen waard, de eindstand op het denkbeeldige scorebord zet.

In de pauze wordt geloot om het ‘thuisvoordeel’ in de wedstrijd om de derde plaats en de finale. NHSB-competitieleider Gerard Groot pakt daarvoor een zwarte en witte pion en laat Robin Mandersloot (Het Witte Paard) kiezen. Als de hand van de Hoornaar open gaat en de zwarte pion zichtbaar is, verkeren het Zaanse viertal en Caïssa-Eenhoorn nog even in onzekerheid. Speelt Robin in het slotduel met zwart of heeft het een andere betekenis? Beide vragen krijgen ‘ja’ als antwoord. Het gaat om de kleur van Robins ploeg aan het eerste bord. Hij zit zelf aan het derde bord en speelt dus ook met de zwarte stukken. Even later bepaalt Jean-Paul Orij (Aartswoud) op dezelfde manier de volgorde in de ontmoeting met ZSC-Saende.

De strijd om de derde plaats verloopt vlot. Het bijna 100-jarige ZSC-Saende (ZSC werd op 24 september 1924 opgericht door artsen, advocaten en fabrikaten; in oktober 1971 volgde een fusie met Saende) houdt met remises van Willem de Boer en Remco van der Meer tegen respectievelijk Jean-Paul Orij en Rob van den Heuvel nog even stand, maar als Nick Manshanden Ben van den Bergh verslaat is de beslissing gevallen. Aartswoud neemt een 2-1 voorsprong en de vierdebordspelers zijn als laatsten bezig. Een eventuele nederlaag voor Lukas Boots zal door de schrapregel een overwinning voor zijn ploeg betekenen. Zo ver komt het niet. Na een moeilijke openingsfase houdt de invaller zijn opponent Tieme Braat op remise.

Alle finalepartijen zijn dan nog aan de gang. Caïssa-Eenhoorn treedt aan met het jongste bekerviertal ooit – met een gemiddelde leeftijd van net geen 23 jaar – en stuit op Het Witte Paard dat in 2007 voor de laatste keer de bekerfinale heeft gewonnen. Kopman Chris de Saegher was er toen, op 19 mei in Hoorn, ook al bij. Met zijn overwinning op Dirk van der Meiden leverde hij een belangrijke bijdrage aan de 3-1 zege op De Waagtoren 2.

Even lijkt het erop dat hij op herhaling gaat. Tegen Abel Romkes, die van stoel heeft geruild met Mason Brouwer, bereikt de Zaanse clubkampioen in het middenspel een iets betere stelling. In eerste instantie houden de twee de spanning er lang in, maar als zwart zijn paarden laat springen naar het centrum en de koningsvleugel, wordt het oppassen geblazen voor de Hoornse clubkampioen. Het gaat mis na 25. … La6. De routinier van Het Witte Paard heeft twee aanvallers op veld g2 gericht en de witte loper op f1 is een van de twee verdedigers. Abel jaagt met zijn antwoord (h4) de dame weg van de g-lijn en wint daarmee de onverdedigde loper op a6. De voorsprong wordt uitgebreid naar een volle toren en aansluitend verschijnt de winst op het wedstrijdformulier.

Daarmee komt de gastploeg op ½-1½. David Verweij is op remise blijven steken tegen Robin Mandersloot. In een iets betere stelling probeert hij zwart te verrassen met 17. Pe6, maar zijn opponent reageert daar prima op en dat levert pionwinst op. Met veel materiaal naast het bord krijgt de strijd een open karakter en kan de witspeler dameruil combineren met het veroveren van een achtergebleven pion. Het geeft Robin de gelegenheid om zijn torens in de Hoornse verdediging te plaatsen en met zetherhaling kan hij een halfje afdwingen.

Caïssa-Eenhoorn heeft nog één remise nodig en bij Bryan Wijk – Mason Brouwer gaat het heel lang gelijkop. Wel lijken er voor wit kansjes te liggen dankzij zijn pionnenmeerderheid op de damevleugel. Hij speelt zijn c-pion niet op en zwart kan die tegen zijn a-pion ruilen. Er wordt daarna heel veel gemanoeuvreerd, zoekend naar voordeeltjes. Mason heeft een vrijpion op d5, de witspeler wil proberen met zijn f-pion de Hoornse defensie te verzwakken. Met weinig tijd op de klok – er is een toegevoegde tijd van tien seconden per zet – betekent 52. f6 echter een verzwakking van de eigen stelling. In een eindspel van dames met lopers van gelijke kleur heeft Mason opeens een pion meer. Hij moet wel heel zorgvuldig spelen. Zijn loper op g8 staat in de penning en zijn vrijpion moet de diagonaal naar dat veld gesloten houden. Zo veel mogelijkheden zijn er voor hem niet. Zwart besluit tot een gewaagde tactiek: hij zet zijn koning als aanvaller in. Bryan leeft bijna op de toegevoegde tijd en mist daardoor kans op stukwinst (65. Dc7+). De remisegrenzen verschijnen weer in beeld, maar niet voor lang. De Witte Paard-speler is in de hectiek een pion achter geraakt en er zijn geen schaakjes meer. Na een noodsprong heeft het Hoornse talent opeens een mat in twee tot zijn beschikking.

Dan is de beslissing overigens al gevallen, want kort ervoor heeft Robbert van Dijkhuizen de wedstrijdwinst over de streep getrokken. Tegen Roland van Soest neemt hij snel het initiatief en stelt de rokade lang uit. In een iets betere stelling neemt de clubvoorzitter het plan van zijn eerste opponent (Nick Manshanden) – de g-lijn gebruiken als aanvalsterrein – over. Maar het is juist de Witte Paard-routinier die daarop zijn torens kan verdubbelen en de rollen omdraait. Robbert moet in de verdediging en ontsnapt aan het niet gespeelde 31. Pxh7.  Het wordt Tf3 (om de dame op f6 aan te vallen) en met 31. … Pf5 repareert zwart zijn defensie. Na dameruil zijn alle problemen verleden tijd. In een toreneindspel met een wit paard contra een Hoornse loper heeft Robbert al een pion meer en met actief stukkenspel komt daar een tweede bij. Dan beseft wit dat er geen eer meer te behalen is. Caïssa-Eenhoorn wordt opvolger van De Uil (Hillegom), in 2019 de laatste winnaar van het NHSB-bekertoernooi.

Aartswoud is een uitstekende gastheer en organisator van de bekerfinaledag van de Noordhollandse Schaakbond en dat wordt onderstreept met een daverend vuurwerk dat nog geen minuut na het einde van de laatste partij op zo’n honderd meter van het dorpshuis de lucht ingaat. Een passend einde voor Caïssa-Eenhoorn dat naast jubilaris ook feestvarken is. Er is in honderd jaar georganiseerde schaaksport in Hoorn nog nooit zo veel te vieren geweest als dit seizoen.

Het Witte Paard wordt dus tweede, maar misschien is dit wel een aanloop naar de hoofdprijs van volgend seizoen. Het bekertoernooi van de Noordhollandse Schaakbond krijgt een andere opzet. Alle verenigingen kunnen drie teams aanmelden, binnen bepaalde ratinggrenzen. De top speelt in de gouden categorie, de subtop in de zilveren en de overige schakers in de bronzen categorie. Er zal een slotdag voor zes teams komen: met drie finales. Het doet denken aan het toernooi om de NHSB-leeuw dat in 1960 van start is gegaan en de voorloper werd van de huidige cupstrijd. En wie was de succesvolste club in die periode? Juist, Het Witte Paard.