Het schaken wordt vaak het koninklijke spel genoemd. Tijdens de Koningsspelen kan het niet ontbreken en op de Hoornse openbare basisschool Wereldwijzer gebeurt dat ook niet. Een kleine vijftig leerlingen leren spelenderwijze de eerste beginselen van het schaakspel.

De Koningsmatch van de Koningsspelen is begonnen. De paarden moeten naar de witte hoekvelden.

Caïssa-Eenhoorn en de school speelden vanmiddag de Koningsmatch. Zesduizend scholen in Nederland zijn betrokken bij de Koningsspelen, waar veel activiteiten in het teken staan van sport en spel. Sportverenigingen en scholen kunnen zich aanmelden. De onderwijsinstellingen weten zo welke sporten in hun gemeente aangeboden worden en nemen vervolgens contact op met de betrokken club. Dat is de opzet van de Koningsmatch, een van de onderdelen van de Koningsspelen.

‘De school waar je uitgedaagd wordt’ is de slogan van Wereldwijzer en Co Buysman, Sander Koning, Gijs Leene, Ger Roos en Arend Stapel dagen de leerlingen van de groepen 6, 7 en 8 uit. In een uur tijd schaken leren is onmogelijk en daarom leren in de eerste sessie jongens en meisjes van groep 7/8 hoe paarden, lopers en torens zich bewegen op het schaakbord en in het tweede uur volgen de kinderen van groep 6/7 de mini-cursus. Onder de belangstellende ogen van de juffen Rina en Marloes en contactpersoon Lindsey speelt de jeugd op een enthousiaste manier de Koningsmatch.

Dat gebeurt op een speelse manier en in wedstrijdvorm. Er worden ploegjes van twee leerlingen gevormd. Bij de start van het spellencircuit staat het paard centraal. Een wit paard op a1 moet zo snel mogelijk naar a8 en een zwart paard op h8 moet zo snel mogelijk naar h1. Nadat de paardsprong is uitgelegd, gaan ze aan de slag. Als het lukt om het stuk op het verste hoekveld te krijgen, verdient de ploeg één punt en het team dat dat het snelste doet, krijgt een bonuspunt.

Het witte paard is twee zetten van het hoekveld verwijderd.

Opperste concentratie. Hoe komt het witte paard op veld a8?

Een variant van het eerste spel. De witte paarden zijn begonnen op d1 en e1 en moeten naar a8 en h8. Ze mogen onderweg een zwart paard slaan.

Er is een paard geslagen. Wit kan nog twee punten winnen met beide paarden op een hoekveld, zwart kan niet meer dan één punt verdienen.

Caïssa-Eenhoorn-trainer Ger Roos kijkt toe hoe het vierpaardenspel wordt gespeeld.

In de volgende ronde draait het om de loper. Vier pionnen aan de overkant, op zwarte velden, worden als damschijven gebruikt om de zwartveldige loper in te sluiten. Als de loper kan ontsnappen, heeft de ‘loperploeg’ gewonnen en een punt verdiend, anders wint de ‘pionnenploeg’. Opvallend is dat op vrijwel alle borden de ‘loperploeg’ de sterkste is.

De witte pionnen als damschijven. Zij moeten de zwarte loper insluiten.

De meiden van Wereldwijzer spelen goed. Zij bevrijden hun loper en winnen dit onderdeel.

Begeleider Ger Roos ziet dat de zwarte loper in het nauw wordt gedreven.

Lastiger is de ronde met twee torens. Die moeten de ‘koning alleen’ van de tegenstander mat zetten. Dan vooral blijkt de steun van vier clubgenoten bij een clinic van tweemaal een uur van groot belang. Arend, Ger, Gijs en Sander zorgen in een soms hectische fase voor een optimale begeleiding. Want opvallend is ook dat in beide groepen alle jongens en meisjes van de eerste tot de laatste minuut bij de schaakbord blijven. Het enthousiasme en de instructies van de vier Caïssa-Eenhoorn-spelers doen wonderen.

De witte torens moeten de zwarte koning mat zetten.

De witte koning heeft schaak gestaan en moet opzij. Caïssa-Eenhoorn-trainer houdt in de gaten of het stuk naar het goede veld gaat.

Bij Caïssa-Eenhoorn-speler Arend Stapel loopt alles op rolletjes. Zwart is op weg om de witte koning mat te zetten. Nauwelijks zichtbaar, maar er staat ook een zwarte toren op e1.

Als laatste opdracht moet de schooljeugd een pion laten promoveren en dan met de dame de koning mat zetten. Wit heeft twee pionnen en zwart één en die moet worden weggelokt om de andere witte pion naar de overkant te brengen. Zo leren de kinderen dat pionnen schuin slaan en recht lopen.

Gelukt. De witte pion zal promoveren.

Een heel jonge 'schaaktrainer' legt uit hoe het werkt. De pion in zijn rechterhand moet de witte pion weglokken, waardoor de andere pion zal promoveren.

Caïssa-Eenhoorn-coach Sander Koning geeft nog wat tips over het laten promoveren van een pion.

Bij het inleidend praatje stipt Co het Nederlands jeugdkampioenschap in Assen aan dat komende zondag begint en op 29 april eindigt. Hij noemt de prestaties van Robin Duson – die hemelsbreed enkele honderden meters van de Hoornse school woont – in de seniorenclubcompetitie van Caïssa-Eenhoorn. Een meisje van 14 jaar dat sterke volwassenen verslaat en in de Drentse hoofdstad actief is. Ze is slechts een paar jaar ouder dan de jeugd die deze Koningsmatch speelt. Met bewondering horen de jongens en meisjes van de Wereldwijzer over haar NK-deelname en het lijkt erop dat Robin er supporters bij heeft gekregen.

Schaken kun je altijd, ook met een mitella om. Dan gebruik je gewoon de andere hand om de zetten te doen.

De schaakspelletjeswedstrijd in de groep 7/8 heeft twee winnende ploegen gekregen. Caïssa-Eenhoorn geeft de vier leerlingen als eerste prijs een schaakkwartetspel.

Drukte boven het schaakbord. Iedereen, begeleiders en leerlingen, zoekt naar de beste zet.

Een aardig detail is de vondst van juf Marloes die ineens een ‘Schaak’ ziet liggen. Dat is het werkboek bij een schaakcursus op tv, in 1979 en bestemd voor de lagere scholen. De Nederlandse Onderwijs Televisie (NOT) zond toen onder schooltijd een aantal schaaklessen uit. Als die tijd eens zou terugkeren…