Halverwege de jaren negentig doet KTV van zich spreken. Met twee promoties op rij maken de sterkste schakers van Enkhuizen de sprong van de eerste NHSB- naar de derde KNSB-klasse. Voor het eerst in de historie van de in 1930 opgerichte vereniging komt het vlaggeschip in de landelijke competitie uit. Door Thomas en Tom Balla en Peter Holscher zit daar ook een Hoornse inbreng bij.

Vrijwel alle partijen van die succesvolle seizoenen zijn opgenomen in de jaarboeken van KTV die door secretaris Theo Weel (eind oktober 2023 overleden) zijn gemaakt. Die mooie periode, waarin teams van Caïssa en De Eenhoorn een kleine rol spelen, krijgt zo een gezicht. Theo zelf heeft het in zijn voorwoord over een ‘schaakverslag’, ‘jaarboekje’ en ‘clubblad’, maar die partijenverzamelingen zijn meer dan zijn bescheiden typering. Ze vertellen een verhaal en vormen een historisch document.

Ik heb drie jaarboeken gekregen – en prijs me daar gelukkig mee – van Peter Holscher; toen wonend in Zwaag, inmiddels in de Hoornse binnenstad. Hij was overgestapt van Purmerend naar Kan Tegen Verlies. Vader Thomas (in 2014 overleden) en zoon Tom Balla zijn KTV’ers in hart en nieren. Tom is in 1995 een jonge en solide basisspeler, Thomas komt uit in het tweede team en maakt verschillende keren een succesvolle invalbeurt.

In het najaar van 1995 begint KTV de NHSB-competitie bepaald niet als een van de favorieten. De ploeg is het seizoen ervoor als zesde geëindigd en heeft in de slotronde Caïssa op 4-4 gehouden. Op 29 september komt ASG op bezoek. De Alkmaarders zijn als ASG/De Pioniers gepromoveerd en de regionale talenten gaan na enkele interne turbulente maanden als ASG verder. In het achttal spelen onder meer Frank Agter, Daan Geerke en Frank van Tellingen, anno 2023 met De Waagtoren actief in de meesterklasse. KTV verliest met 1½-6½. De Enkhuizer eer wordt gered door Erik Dekker (remise tegen Frank Agter) en Tom Balla die als kopman Daan Geerke verslaat. Tom, met zwart, wint aan het einde van het middenspel een pion en even later nog één en dankzij een sterk loperpaar een toren.

 

In de vierde ronde staat KTV – Caïssa op het programma. De thuisploeg heeft inmiddels vier punten, de Hoornse schakers drie. Met een eclatante uitslag (6-2) wordt de toegenomen kracht van KTV verduidelijkt. Een opmerkelijke rol speelt ditmaal Thomas Balla. Een kleine maand eerder heeft hij in de wedstrijd Caïssa 3 – KTV 2 (3½-4½) gewonnen van Frans Kragten, als invaller in de Enkhuizer hoofdmacht is hij te sterk voor Fred Avis. ,,Thomas Balla blijft in de bondscompetitie opmerkelijk goed spelen. In deze competitie was het al de tweede keer dat hij een speler van Caïssa aan zijn zegekar bond. Als ze daar niet oppassen, wordt Thomas misschien nog kampioen van Caïssa’’, schrijft Theo Weel in het jaarboek. Daarna volgt de notatie, met diagrammen, van de acht partijen.

 

KTV en Straffe Hendrik (Heerhugowaard) zijn concurrenten van ASG, hoewel beide teams van de Alkmaarse koploper hebben verloren. Ze treffen elkaar op 15 maart 1996 in de haringstad. Het wordt in de voorlaatste competitieronde 4-4, waarmee de titel naar ASG gaat. Aan het derde bord zitten Roy Kerkhoven (wit) en Tom Balla tegenover elkaar. De latere clubkampioen van Caïssa-Eenhoorn geeft een centrumpion voor ontwikkeling, maar moet daarna in de verdediging en slaagt er niet in onder de druk vandaan te komen. Als zwart twee verbonden vrijpionnen krijgt, is de buit binnen.

 

KTV wordt derde, ondanks het gelijkspel tegen Magnus in de laatste wedstrijd. Het achttal uit Schagen passeert zo het weer verliezende Caïssa dat met zijn zevende plaats degradeert. Tom verslaat Gerard Rietveld. Met een score van 6½ uit zeven is hij dat seizoen de succesvolste bondsspeler van KTV (en wint daarmee de Bouwbokaal) dat drie teams heeft ingeschreven.

Op 27 september 1996 opent KTV de bondscompetitie thuis tegen GZ/De Eenhoorn 2. Er zijn wat veranderingen opgetreden. Het Enkhuizer topteam is versterkt door de komst van de Westfriese toppers Adri Haakman en Peter Holscher. Daarnaast is het afbreken afgeschaft. In de clubcompetitie van Caïssa is daar overigens al een jaar eerder mee proefgedraaid. Bovendien heeft de KNSB besloten om gedurende twee seizoenen een versterkte promotie in te stellen. De piramidevorm van de landelijke competitie (een hoofdklasse – met ingang van 1996-1997 meesterklasse geheten – en daaronder twee eerste, drie tweede en zes derde klassen) is niet ideaal en in twee etappes wil men toewerken naar een opzet met vier tweede en acht derde klassen. Daar zal het vlaggeschip van KTV wel bij varen. De Bovenkarspels/Hoornse ploeg is gedegradeerd uit de promotieklasse. KTV speelt de regioderby met de 17-jarige Joost Wempe aan het eerste, Tom Balla aan het tweede en Peter Holscher aan het derde bord. Thomas Balla, basisspeler geworden, is zevendebordman. Het Hoornse trio is goed voor 2½ bordpunt in de met 5½-2½ gewonnen wedstrijd. Tom blijft steken op een salonremise tegen Peter van Waert, Peter en Thomas boeken fraaie zeges.

 

KTV is ook te sterk voor Aartswoud (5-3), Bergen (5-3) en MSC (6½-1½) en heeft na vier ronden twee punten voorsprong op Straffe Hendrik, dat in zijn eerste wedstrijd met 3-5 van Aartswoud heeft verloren. Op 14 februari speelt KTV in het hol van de leeuw en met de 4½-3½ overwinning wordt een grote stap gezet richting het kampioenschap.  Roy Kerkhoven treft het ditmaal niet met de sterke Arie Karreman – tienvoudig kampioen van Westfriesland – als opponent. De strijd gaat lang gelijk op. Ze stappen het eindspel in met dame, toren en lopers van gelijke kleur, plus elk vijf pionnen. Op de dertigste zet verslikt Roy zich in een handigheidje van de gelouterde KTV’er. Hij wil met … Da8 dameruil op d5 forceren, zodat wit twee geïsoleerde pionnen krijgt. Het Enkhuizer antwoord is 31. Tc7 ofwel een dubbele aanval op de zwarte pion op f7 die ook verloren gaat. Na een ruil van alle zware stukken heeft Arie, naast de loper, alleen nog maar isolani’s. Die staan evenwel op de andere kleur van Roy’s loper. De Straffe Hendrik-speler kijkt tegen een verloren stelling aan. Aan het achtste bord zegeviert Thomas Balla fraai over Jean-Paul Orij. Vooral de tweede helft van de partij is spectaculair. Wit offert de kwaliteit, Thomas geeft die terug en vervolgens gaat de Hoornse dame als een stofzuiger te keer op de damevleugel en verslindt daar met diverse schaakjes alle pionnen.

 

Met vier punten voorsprong en nog twee wedstrijden te gaan (tegen de laaggeklasseerden Magnus en Krommenie) kan er nauwelijks iets misgaan. Dat gebeurt ook niet. Op 14 maart kan de kampioensvlag worden gehesen, al gebeurt dat na afloop van een vreemd duel. Magnus doet kort voor de eerste tijdcontrole het voorstel om 4-4 te spelen. De ploeg uit Schagen heeft een 3½-1½ achterstand, maar staat op de resterende borden prima. Arie Karreman slaat na overleg het aanbod af. De stellingen worden er voor de thuisploeg bepaald niet beter op. Het wordt toch een gelijkspel, al kan Magnus daar het vege lijf niet mee rijden. Uit die wedstrijd hieronder de nuttige remise van Peter Holscher tegen Wouter Waagmeester.

Zonder spanning sluit KTV de succesvolle competitie af met een 5½-2½ uitoverwinning op Krommenie. De voorsprong op de nummer 2 (Aartswoud) blijft vier punten, er kan van een overtuigend kampioenschap worden gesproken. Peter Holscher scoort vijf uit zeven, Thomas Balla vijftig procent en zoon Tom beleeft met twee uit zes een wat minder bondsseizoen.

We maken even een uitstapje. In de drie jaarboeken staan ook alle partijen van wedstrijden van KTV-teams tegen ploegen van Caïssa en GZ/De Eenhoorn, maar het bijzonderst is Booi Mantel – Jaap Landman, op dinsdag 1 april 1997 aan het eerste bord gespeeld. Schaakmat 2 ontvangt KTV 3 en de Langedijkers gaan in de vierde klasse B aan de leiding. Ze hebben twee punten meer dan KTV 3 dat dus moet winnen om de – kleine – titelkansen te behouden. Dat lukt niet, het wordt 4½-3½. De partij heeft een legendarische zet en daar kan Tom Balla nog altijd heel enthousiast over vertellen. In een spannend eindspel staat eerst zwart beter, wordt het gelijkwaardig en na 47. Dxf8+ is er voor Booi een mat in acht mogelijk. Jaap antwoordt met … Kf6 (zie de eindstelling hieronder), waarop de KTV’er zijn pion op g3 naar g5 speelt; met schaak. Uiteraard onreglementair, maar beiden hebben dat niet in de gaten. Ze gaan verder. Na 48. … Kf5 49. Dxf7+ Kg4 betekent 50. Dxf2 damewinst voor Booi en geeft zwart op.

We komen bij het gedenkwaardige KTV-seizoen 1997-1998. De promotieklassecompetitie begint op 20 september en die zaterdag verloopt voor de Enkhuizers teleurstellend. ZSC-Saende 2, als kampioen van 1B ook gepromoveerd, haalt met 4½-3½ beide punten binnen. Cees van der Zee versterkt het KTV-achttal en pakt zijn eerste bordpunt (tegen Robert Boes), maar enkele ploeggenoten blijven op remise steken of verliezen zelfs. Verrassend, gezien de stellingen. De Hoornse bijdrage komt van Peter Holscher die aan het eerste bord Erik Janssen in het eindspel met een onoplosbaar probleem opzadelt: dameverlies of promotie van Peters d2-pion.

 

In de eerste thuiswedstrijd gaat het beter. Tom Balla, afwezig in de eerste ronde, is er weer bij en hij schuift de qua rating even sterke VHS 2-speler Ton Mestrom in 26 zetten van het bord. KTV wint met 4½-3½. Tegen Weenink 2 komt er een half bordpuntje bij. Tom heeft in Beverwijk slechts zeventien zetten nodig om Stefan Jorritsma te verslaan.

 

Twee weken voor de kerstdagen valt KTV terug naar vijftig procent. ASG wint – net als in 1995 – weer, al is het verschil aanmerkelijk kleiner: 4½-3½. Desondanks staat de Enkhuizer promotieklasser er na de jaarwisseling niet slecht voor. Het Alkmaars Schaakgenootschap, het verrassende Aartswoud en 0-0-0 2 leiden met zes punten, VHS 2 heeft er eentje minder en de drie middenmoters ZSC-Saende 2, KTV en Weenink 2 volgen met vier punten. KTV treft nog twee titelkandidaten en de drie teams die een lagere klassering hebben.

In de wetenschap dat twee ploegen promoveren (om het aantal tweede klassen van drie naar vier uit te breiden) kiest KTV op 10 januari voor een tactische opstelling tegen Pat Mat. Dat pakt niet helemaal goed uit. De nieuwe kopman Joost Wempe heeft wel succes, maar Tom Balla en Peter Holscher niet. Op de laagste drie borden scoort KTV honderd procent en de Beverwijkers keren met een 5-3 nederlaag huiswaarts.

Aartswoud, door de uitbreiding van de KNSB-competitie (de eerste stap is geweest het aantal derde klassen van zes naar acht te brengen) als nummer 2 gepromoveerd, is de zesde tegenstander. De spanning neemt toe. Vijf ploegen, inclusief de beide Westfriese promotieklassers, hebben zes punten en mogen op VHS 2 (zeven) en ASG (acht) jagen. Het wordt in Het Huis van Egmond in Hoogwoud een grote uitslag voor KTV: 1½-6½. Tom Balla wint met een schijnoffer rond de vijftiende zet een centrumpion van Marcel Kuiper en brengt in het eindspel op het juiste moment een paard in stelling dat met een schaakvork de strijd beslist. Peter Holscher houdt in een rustige partij Yvo Veenis op remise.

 

KTV haalt in de thuiswedstrijd tegen het puntloze Het Witte Paard 2 opnieuw fors uit: 6-2. Thomas (invaller voor Peter Holscher) en Tom Balla tekenen voor remise en winst. Na zeven ronden komt promotie naar de landelijke competitie serieus in beeld. Door de twee grote uitslagen bezetten de Enkhuizers dankzij de hoge bordpuntenscore de tweede plaats. Ook ASG, Weenink 2 en ZSC-Saende 2 hebben tien punten.

Op 28 maart moet VVV winnen om de kans op handhaving te behouden, als KTV op bezoek komt. Het wordt een spannend duel. Peter Holscher kiest in een scherpe stelling tegen Dirk Appel voor een dame-offer en heeft met beide torens, het loperpaar en een pionnenmeerderheid op de damevleugel voldoende compensatie. Met een tweede offer (24. Lxb7) kan hij de kwaliteit terugwinnen, maar dat blijft uit en gaandeweg gaat het er slechter uitzien. De zwartspeler kan veel pionnen opruimen en creëert ruimte om een mataanval op te zetten. Die hoeft de VVV’er niet tuit te voeren om het bordpunt te incasseren. Tom Balla heeft dan met een snelle remise tegen Cor Schaaps voor een halfje gezorgd, maar zijn ploeg moet vechten om beide punten mee naar huis te nemen. Bij een 3-2 achterstand zegevieren Vasco Metten en Joost Wempe enigszins onverwacht en kan Adri Haakman met zijn halfje tegen Frits Leenart de wedstrijdzege veilig stellen: 3½-4½.

 

Met nog één ronde te gaan zijn er vijf kandidaten voor de twee promotieplaatsen. De stand:
KTV....................12 – 38½
ASG...................12 – 38
ZSC-Saende 2...12 – 37½
VHS 2................11 – 34½
Weenink 2.........10 – 34½
Het programma:
KTV – 0-0-0 2
VHS 2 – ASG
Weenink 2 – ZSC-Saende 2

Vier van de topvijfploegen treffen elkaar; 25 april lijkt een heel spannende zaterdag te worden. En dat wordt het ook. Door het geringe verschil in de bordenpuntensaldi is een royale overwinning voor KTV wenselijk en Peter Holscher zet zijn ploeg op het goede spoor. Hij is tegen 0-0-0 2-routinier Wim Nieland op weg naar een stikmat, maar twee zetten voor de beslissing feliciteert zwart de speler uit Zwaag. Enrico van Egmond kan de dame van Joost Wempe insluiten (1-1), waarna Adri Haakman en Marco Groot de thuisploeg weer een voorsprong bezorgen. Marten Coerts en Tom Balla kiezen beiden de koningsvleugel uit voor aanvalsactiviteiten. De KTV’er bouwt een prima verdediging op, waardoor hij met 25. … gxh5 een paard kan veroveren en de ontstane open g-lijn geen problemen oplevert. Zwart geeft met 34. … Lxc2+ het stuk terug. Ten faveure van een mataanval. Met een vrijpion op b2 haalt Tom de dame er bij en brengt met 39. … Dc2# de tussenstand op 4-1. Als Cees van der Zee en Vasco Metten ondanks een slechte stelling overeind blijven (tweemaal remise), komt de ruime zege in zicht. Ondertussen weet de Enkhuizer ploeg dat ASG met 5½-2½ heeft gewonnen en is nog een halfje nodig om boven de Alkmaarders te eindigen. Daarop biedt Arie Karreman remise aan en Hubert van Kooten gaat akkoord. KTV verzekert zich van de tweede promotie op rij en het debuut in de KNSB-competitie. ZSC-Saende 2 boekt in de negende ronde de grootste uitslag (6½-1½) en passeert ASG dat op de derde plaats eindigt. Had KTV tegen 0-0-0 2 één bordpunt minder veroverd, dan was het buiten de boot gevallen.

 

Wat maken de jaarboeken van Theo Weel duidelijk? Allereerst de prestaties van KTV, individuele en teamprestaties. Door de talrijke partijnotaties krijg je een idee over de sterkte van de spelers, maar ook over hoe ze schaken. Aanvallend, gedurfd, degelijk, voorzichtig. Voorts zijn de Enkhuizer vereniging en HSV De Eenhoorn de enige Westfriese clubs in de KNSB-competitie voor de reorganisatie van enkele jaren geleden. Aartswoud, Caïssa, De Groene Zes en Schaaklust hebben de overgangs-, later promotieklasse, als top gehad.

Verder bestaan veel tegenstanders van KTV in de periode 1995-1998 niet meer. We hebben het over:
Anna Paulowna en Magnus (samenwerkingsverband met elkaar)
ASG en 0-0-0 (opgegaan in De Waagtoren)
Attaqueer (vormt in de viertallencompetitie een combinatie met Aartswoud)
Caïssa en HSV De Eenhoorn (opgegaan in Caïssa-Eenhoorn)
Degona, De Schalmloper en Revanche (opgegaan in Degoschalm/Revanche)
DJV (opgeheven)
Julianadorp (opgeheven)
MSC (als Noordkopcombinatie in een samenwerkingsverband met Anna Paulowna en Magnus)
Pat Mat en Weenink (opgegaan in De Wijker Toren)
Straffe Hendrik (opgeheven)
Torenhoog (geen KNSB-vereniging meer)
VHS (opgegaan in Het Spaarne)
Het Witte Paard en ZSC-Saende (samenwerkingsverband met elkaar)

Clubs die nog wel meedoen zijn: Aartswoud, Bergen, Heerhugowaard, Krommenie, Opening’64, Schaakgroep Koedijk, Schaaklust en Schaakmat.

Anno 2023 – nog net – geven de jaarboeken een mooi tijdsbeeld. Er is in een kwart eeuw veel veranderd. Aartswoud en Caïssa-Eenhoorn zijn de enige regionale verenigingen met teams in de KNSB-competitie die in totaal ruim vierhonderd ploegen telt. Degoschalm/Revanche is op NHSB-niveau een bescheiden derdeklasser, De Groene Zes met Schaaklust en ook Attaqueer met Aartswoud vormen teams in de viertallencompetitie. En KTV? KTV komt, met Tom Balla, in de tweede klasse B (NHSB) uit met een zestal. Het lijkt erop dat de strijd om de titel, met nu Aris de Heer als concurrent, net als in 1998 door de bordpunten beslist zal worden.